ытаан эрэр Кеша ах барда.
Аҕам чугууну устаары балачча өр хачыктаһан көрдө да, кыайбата. Хантан истэ охсубуттара буолла, балаҕан иһэ көмөлөһүөн баҕалаах эр дьонунан туолла. Арааһы барытын сүбэлээтилэр. Ыраах сиринэн тэлэһийэр, элбэҕи көрөр-билэр, куруук дьоҥҥо сүбэ-ама буолар, бөһүөлэк кырдьаҕастарыттан биирдэстэрэ, почтальон Башка оҕонньор – Өлөксөй Шестаков: «Аммаҕа хомунаалынай хонтуора диэн тэрилтэ баар. Ол олбуоругар дыыгыныыр тимир холбуйаны көрбүттээҕим. Ол дьааһык боробулуохата уотунан сырдырҕыыр, хайа да бэйэлээх тимири быһар. Ол малы сыбаарка диэн ааттыыллар. Бу Киэсэ уолу сарсын Аммаҕа атынан почта ыла таарыйа илдьэ киирэн, ол сыбааркаҕа чугуунун быстарыахха», – диэтэ.
Ким да мантан атыны, мантан өйдөөҕү этэрэ суох буолан, бары саҥата суох аҕам диэки көрөн олордулар. Утуу-субуу бары тахсан бардылар. Аҕам таһырдьаттан эт эттиир чуурканы уонна мас орону киллэрдэ. Орон атахтарын чуурканы кытта тэҥнии эрбээтэ. Кешаны чугууннаах төбөтө чууркаҕа буолар гына ороҥҥо сытыарда уонна кыра бырааттарбынан чугуун иһигэр, Кеша төбөтүн тула таҥас сыыһын симтэрдэ, кулгааҕын баатанан бүөлэттэ. Бэйэтэ уһанар дьиэтиттэн балта дэнэр аарыма улахан өтүйэни аҕалла. Кеша сирэйин үрдүнэн чугуун иһиккэ аҕам хаҥас ытыһын симтэ. Уҥа илиитинэн балтанан, ытыһа баар сирин диэкинэн, чугуун горшогу хампы саайда. «Александр Невскэй» босхолонон үөрбүт сирэйэ көстүбүтүгэр, дьиэ иһинээҕи дьон бары үөһэ тыынныбыт.
Киэһэ утуйаары сытаммын бүгүҥҥү күнү ырыттым. Бүгүн миигин Чакыр оҕолоро улааттаҕына бухатыыр буолуо, дойдутун уонна норуотун быыһыаҕа диэтилэр. Аата үчүгэйин! Бэҕэһээҥҥэ диэри улахан дьон миигин моруу буолан өлүөҕэ, киһи буолбат оҕо дииллэрэ. Хайаларыгар итэҕэйиэх бэйэбиний? Олоҕу лаппа билэр дьон тылын иһиттэхпинэ, хайдах да киһи-хара буолар кыаҕым суох. Тыыннаах ордор баҕаттан дэриэбинэбит сыыҥ-сыраан аллыбыт оҕолоругар итэҕэйэргэ тиийэбин. Итинтэн ыла мин олоҕум лаппа чэпчээбитэ диирим омуна суох. Өлөрбүн кэтэспэт буолбутум. Мин, бэйэбин төһө да музей экспонатын курдук сананан сыттарбын, бухатыыр буолуохтаахпыттан үөрэрим. Аны да сүүрбэ сэттэ сыл сытарга бэлэм этим.
– Кеша, ийэлээх аҕабыт ханналаабыттарай? Ити ким кэлэн биһигини аһатан барда?
– Мааҕын аҕабыт, Шестаков Башка атын уларсан, ийэбитин Аммаҕа илдьибитэ. Биһиэхэ кыыспыт суох, онон ийэбит кыыс оҕо атыылаһыахтаах.
– Ол кыыс диэн тугуй?
– Биһиги бары уолаттарбыт. Ким да иһит сууйуон баҕарбат. Кыыс кэллэҕинэ, онон дьарыктаныа буоллаҕа. Оттон ити биһигини Ынахтаахтар ийэлэрэ аһатан барда.
Таһырдьа оонньуу ойбут оҕолору харахпынан атаардым, толкуйга түстүм: «Кыыс диэн туохтара эбитэ буолла? Ээ, өйдөөтүм! Кыыс диэн иһит сууйар эбит», – диэн быһаардым. Мин улааттахпына наһаа үчүгэй үлэһит буолуом, элбэх да элбэх харчы мунньунуом уонна аҕам бачча сааһырыар диэри кыайан атыыласпатах иһит сууйар тэрилин атыылаһыам, оччо ыарахан сыаналааҕы көтөҕө сылдьыам, наһаа харыстыам.
Ийэм Аммаҕа барыаҕыттан