өздері пікір білдіреді. Ал енді бір ыңғайсыз жағдай – біздің Қазақстаннан барған студенттеріміз туралы олар былай дейді: «Сіздерден келген студенттер көп оқығаннан гөрі, қызық қуып, қыдырғанды тәуір көреді…».
Түркиялық студенттер – кітапқұмар. Ол жақта кітап өте қымбат тұрса да, студенттер оны сатып алуға сараңсымайды.
Олардың арасында ескі салт-сананы ұстанғандары мен дін жолына берілгендері де баршылық. Мысалы, қыз балалардың бір сарасы ұзын көйлек киіп, бастарын қымтанып алып жүрсе, енді бір сарасы еуропаша киінгенді тәуір көреді. Жүріс-тұрыстары да осы дағдыларға икемделген. Солай бола тұрса да, ондағы жастар дүниежүзілік саясатқа аса қатты ден қояды. Әрине, бұған себеп – Түркиядағы ақпарат құралдарының өте жақсы жұмыс істейтіндігінде. Біз осында отырып бес-алты күнде зорға еститін жаңалықтарды олар сол сағатында-ақ естіп-біліп отырады.
Біздің елден Түркияға барып оқып жатқан жастарымыз туралы біраз айтып кеткенім жөн. Мен бір жылдай уақыт тұрып келген Трабзон қаласында 600-дей қазақстандық жастар оқып жатты. Олар, негізінен, бір жыл бойы түрік тілін үйренеді де, содан кейін барып өз мамандықтары бойынша оқи бастайды. Біздің жастардың ішінде ілім-білімге шын көңілмен ден қойған жақсы студенттермен қатар басқа істермен шұғылданушылардың да бар екені жасырын емес. Мәселен, бір жыл оқып түрік тілін «нантабар» дәрежеде үйреніп алғандардың кейбіреуі түрік дүкендерінде тілмаштық қызмет атқарып тұрғанын өз көзіммен көрдім. Олар өзіміздің ТМД елдерінен барған алыпсатар туристер мен дүкеншінің екі арасында қызмет атқарады. Орыс-түрік тілін бірдей білетіндігін өстіп пайдаға асырады. Сол үшін күніне тапқан 5-10 доллар пұлына мастанып, оқуды ұмыта бастайды. Жатақханасы бар, үш уақыт тамақтанады.
Жалпы, түркиялық түріктер өте сенгіш халық секілді. Сондай түріктің біреуі маған жолығып, бір алматылық қазақ жігітінің өзінен 1000 долларлық тауарын алдап алып кеткені туралы айтты.
Ол байғұс менен: «Алматыға барсам, сол жігітті таба алам ба?» деп сұрайды. Аты-жөнін білетін көрінеді. Бірақ алматылық алаяқ жігіт мұның қолына ешқандай сенімқағаз қалдырмаған екен.
Түркияда оқып жатқан студенттеріміздің 80-90 пайызының қыздар екеніне таңғаламын. «Қызға қырық үйден тыйым салатын» ата-аналардың аузынан ана сүті кетпеген қыз балаларын шетелге қалай жіберетініне таңмын. Шынымды айтсам, Түркияда, мұсылман елінде жүріп олар туралы көп ыңғайсыз әңгімелер естідім. Оның үстіне, біздің елдің жастары шетелде де осындағысын жасап, ана тілінде емес, тек орыс тілінде сөйлесетінін қайтерсіз!
Түріктер менен: «Өзбектер мен тәжіктер, әзербайжан мен қырғыздар өз ана тілдерінде сөйлеседі, ал сіздің іні-қарындастарыңыз неге қазақ тілінде сөйлемейді?» – деп сұрайды. Ұяттан кірерге тесік таппайсың. Керек десеңіз, осы жақтан барған жас оқытушылардың да көпшілігі орыс тілінде сөйлегенді ұнатады. Бұл кемшіліктерін айтсам, көңілдеріне келеді.
Мен бір күні дүкен ұстап тұрған жас қазақ жігітіне жолығып қап, қазақша