гляджу на Гары – ён смяецца. Шчыра і зусім не сумна. Мяне гэта заблытвае канчаткова і я пытаю: – Калі знік твой кароль, Гары, ты весялішся. Чаму? Хіба кароль – не самае галоўнае?
– Не, – шчасліва хітае Гары галавой. – Сэнс гульні зусім не ў каралі. Сэнс гульні – … Але я табе ўсё ўжо і так распавёў. Ці гэта ты мне распавяла. Ці гэта нам распавёў Сэлінджэр. У гісторыі пра мёртвага ката.
Гары змаўкае на нейкае імгненне – ён задаецца каанам, адстаронена глядзіць на аблокі, шукае вецер… А пасля адным толькі гэстам усё мне тлумачыць: галоўнае ў шахматах – не забываць пра мёртвага ката.
І ўсё. Больш ён нічога не кажа. Ён збірае свае новыя шахматы. Светла-светла ўсміхаецца і сыходзіць. Лёгка, як анёл, сыходзіць Гары ад мяне па алеі парку, а я думаю: можа быць, калі я дапішу апавяданне пра магічны тэатр і пра Гары ў ім, можа быць, тады я ўсё і зразумею. Але пакуль я не магу нават зразумець – хто з нас атрымаў паразу ў апошняй партыі.
Я не магу зразумець не толькі гэтага. Я не магу зразумець, чаму Гары сыходзіць, пакідаючы мяне сам-насам з маімі яшчэ нават не прыдуманымі жаданнямі.
Я моцна засмучаюся, бо прадчуваю, што калі няма пераможаных, калі я стану непераможнай, то каму застанецца прыдумляць жаданні? Каму, Гары? – пытаю я яго, але ён ужо далёка і мяне не чуе.
А без жаданняў – і шахматы не шахматы, думаю я. І старая дзіцячая гульня ў інь і ян – без жаданняў – таксама ніякая ўжо не гульня. А так – халодныя цені аблокаў.
Мілы Гары
– Кім былі мы ва ўсёй гэтай гісторыі? – пытаю я Гары, расхінаючы фіранкі ў купэ цягніка, на якім мы паедзем дадому.
– Сірэнамі, – кажа Гары, гледзячы ў вакно на Оскара.
– А чаму тады Оскар нас так лёгка адпускае? Чаму, згубіўшы ўсё, ён такі шчаслівы?
– А хіба нас можна ўтрымаць – хіба сірэны застануцца сірэнамі, калі іх пакінуць каля сябе?
Я думаю над словамі Гары. Я думаю пра тое, што – і праўда – нічога нельга ўтрымаць у гэтым жыцці. Каля сябе. За вакном, калі мы паедзем, будуць прабягаць краявіды – і назаўжды знікаць. Там, за аблокамі – шэрымі і халоднымі. Я яшчэ раз сяду перачытаць гісторыю Оскара – каб, можа быць, нарэшце зразумець: чаму, згубіўшы ўсё, Оскар такі шчаслівы.
Мы спакусілі Оскара на гісторыю пра загадкі не адразу. Спачатку ён адмаўляўся: казаў, што гісторыю пра сфінкса ён яшчэ да канца не прыдумаў. Яшчэ недапісаныя ўсе загадкі. Няма ўзнагародаў тым, хто іх разгадае. І што рабіць са сфінксам пасля ўсяго – гэтага таксама ён яшчэ не ведае.
Але Гары так пяшчотна глядзеў на яго.
Але я так трапна разліла тры кроплі віскі на падлогу.
Да таго ж, мы былі п’яныя. Мы сядзелі ў цемры – у пустой халоднай кватэры Оскара – і пілі віскі.
І Оскар у рэшце рэшт пагадзіўся. Ён пагадзіўся прачытаць нам сваю гісторыю пра сфінкса, пра загадкі і, вядома, пра Гары.
Зрэшты, зусім не істотна, пра што менавіта была гісторыя Оскара. Яна надрукаваная – і цяпер ляжыць перада мной. Яна засталася. А я не хачу пісаць пра тое, што засталося. Маё апавяданне – пра мёртвага