якая зрэдку змянялася кароткімі перыядамі росквіту, і ўрэшце запіў і памёр. Вось і ўсё, што мне ўдалося высветліць.
Я ўскочыў і, кульгаючы, пачаў раздражнёна хадзіць па пакоі. Словы сябра моцна мяне зачапілі.
– Як гэта непрыстойна з вашага боку, Холмс! – усклікнуў я. – Не думаў, што вы апусціцеся да такога! Вы дазналіся дзесьці пра майго няшчаснага брата, а цяпер робіце выгляд, нібыта атрымалі гэтыя звесткі такім вось неверагодным чынам. Вы думаеце, я паверу, што ўсё гэта вы расчыталі па яго старым гадзінніку?! Гэта проста непрыгожа і, шчыра кажучы, патыхае махлярствам!
– Мой дарагі доктар, – мякка перапыніў мяне Холмс, – шчыра прашу прабачэння. Гледзячы на гэтую справу як на абстрактную праблему, я зусім забыў, як балюча яна можа закранаць вас прыватна. Аднак даю слова, што да сённяшняга дня я пра вашага брата нічога не ведаў.
– Але адкуль тады, дзеля ўсяго святога, вы пра гэта дазналіся? Вашыя высновы абсалютна правільныя, да самых дробязяў.
– О, значыць, мне пашанцавала. Я мог прапанаваць толькі некалькі дапушчэнняў і не чакаў, што ўсе яны акажуцца правільнымі.
– Але ж гэта былі не проста здагадкі?
– Безумоўна, не – простых здагадак я ніколі не раблю, бо гэта кепская звычка: яна разбурае здольнасць мысліць лагічна. Вы ўражаныя толькі таму, што не можаце прасачыць мой ланцуг разважанняў і не заўважаеце дробязяў, ад якіх часам усё залежыць. Вось, напрыклад, спачатку я адзначыў, што ваш брат быў неахайным. Калі вы разгледзіце адваротны бок гадзінніка, то заўважыце на ім не толькі дзве ўвагнутасці, але і шматлікія драпіны, якія сведчаць пра звычку насіць цвёрдыя прадметы, напрыклад, манеты ці ключы, у той самай кішэні, што і гадзіннік. Не трэба быць выбітным мысляром, каб зразумець, што чалавек, які з такой абыякавасцю ставіцца да гадзінніка за пяцьдзясят гінеяў, вылучаецца пэўнай неахайнасцю. Цалкам лагічным падаецца таксама дапушчэнне, што ўладальнік такой каштоўнасці някепска забяспечаны і іншымі дабротамі.
Я кіўнуў, паказваючы, што сачу за ягонымі развагамі.
– Прымаючы гадзіннік, ангельскія ліхвяры звычайна надрапваюць іголкай нумар квітанцыі на яго адваротным баку. Такая пазнака зручнейшая за цэтлік, бо яе нельга згубіць ці пераблытаць. З адваротнага боку вашага гадзінніка я з дапамогай лупы налічыў як найменш чатыры такія нумары. Першая выснова: ваш брат нярэдка перажываў кепскія часы. Другая выснова: часам справы яго папраўляліся, іначай ён не мог бы выкупіць заклад. І ўрэшце, прашу вас зірнуць на адтуліну для ключа. Бачыце, колькі вакол яе драпінак? Яны сведчаць, што ключ слізгаў па корпусе. Хіба можа цвярозы чалавек, заводзячы гадзіннік, мець з ім столькі цяжкасцяў? Але для п’яніцы гэта звычайная справа. Ён заводзіць гадзіннік ноччу, і ключ у няцвёрдай руцэ пакідае такія вось сляды. Ну і дзе тут таямніца?
– Усё ясна як божы дзень, – пагадзіўся я. – Прызнаюся, што быў да вас несправядлівы. Я мусіў больш давяраць вашым дзівосным здольнасцям. Магу я пацікавіцца, ці займаецеся вы цяпер якім расследаваннем?
– Не!