Kapitał z aktualizacji wyceny
814 Kapitał rezerwowy z dopłat wspólników
820 Rozliczenie wyniku finansowego
831 Rezerwa z tytułu odroczonego podatku dochodowego
832 Rezerwa na świadczenia emerytalne i podobne
833 Rezerwa na restrukturyzację
834 Pozostałe rezerwy
840 Rozliczenia międzyokresowe przychodów
851 Zakładowy fundusz świadczeń socjalnych
852 Inne fundusze specjalne
860 Wynik finansowy
871 Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego
Rozdział 1
Rachunkowość jako system informacyjny
Anna Kuzior
1.1. Istota i znaczenie rachunkowości jako systemu informacyjnego
1.2. Zasady rachunkowości
1.3. Regulacje rachunkowości w Polsce na tle integracji z Unią Europejską
1.4. Podmioty rachunkowości i obowiązujące je podstawy prawne
1.5. Zakres przedmiotowy rachunkowości
Pytania
W rozdziale skoncentrowano się na wyjaśnieniu istoty rachunkowości i jej cech jako systemu informacyjnego funkcjonującego w przedsiębiorstwie. Scharakteryzowano główne grupy odbiorców informacji generowanej przez rachunkowość i zwrócono uwagę na ich potrzeby informacyjne. Wyjaśniono zasady rachunkowości i sposoby ich realizacji w momencie ujmowania zdarzeń gospodarczych i sporządzania sprawozdania finansowego. Przedstawiono podstawy prawne rachunkowości ze szczególnym uwzględnieniem zakresu stosowania Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej.
1.1. Istota i znaczenie rachunkowości jako systemu informacyjnego
Prowadzenie działalności gospodarczej z jednej strony wymaga dysponowania informacją o sytuacji majątkowej i finansowej podmiotu, z drugiej zaś wiąże się z obowiązkiem przekazywania takiej informacji osobom zainteresowanym/powiązanym z jednostką gospodarczą. Systemem, w ramach którego gromadzi się i przetwarza takie informacje, jest rachunkowość. W literaturze przedmiotu znaleźć można różnie sformułowane definicje/określenia rachunkowości, których przegląd zawiera tabela 1.1.
Wszystkie przedstawione definicje podkreślają, że rachunkowość:
– jest systemem gromadzenia danych ekonomicznych, charakteryzujących sytuację majątkową i finansową podmiotu,
– przekazuje przetworzone informacje zainteresowanym osobom w odpowiedniej formie (zwykle w postaci sprawozdania finansowego),
– dostarcza informacje wykorzystywane w procesie podejmowania decyzji.
Cechą charakterystyczną rachunkowości, jako szczególnego systemu przetwarzania danych jest to, że stosuje on specyficzne dla siebie zasady i procedury dotyczące w szczególności wyceny i prezentowania informacji finansowych.
Rachunkowości nie należy utożsamiać jedynie z systemem gromadzenia danych i prezentowania informacji w formie odpowiednich zestawień, ale z systemem, który wspomaga jego użytkowników w procesie podejmowania decyzji. Ze względu na to, że z informacji generowanych przez rachunkowość korzystają różni interesariusze uczestniczący w życiu gospodarczym, nazywana jest ona często językiem biznesu.
Tabela 1.1. Przegląd definicji rachunkowości
| Definicja | Autor |
| Szczególny rodzaj ewidencji odzwierciedlającej działalność gospodarczą i sytuację majątkową jednostki gospodarującej. Celem rachunkowości jest stwarzanie podstaw liczbowych dla podejmowania decyzji na różnych szczeblach zarządzania | S. Skrzywan |
| Uniwersalny, elastyczny, podmiotowy system informacyjno-kontrolny, zdeterminowany metodą bilansową, która jest nierozerwalnie z nim związaną metodą poznawczą, umożliwiającą tworzenie liczbowego obrazu powstawania, podziału i przepływu wartości oraz wynikających stąd rozrachunków między podmiotami gospodarczymi | E. Burzym |
| Proces identyfikacji, pomiaru, przetwarzania i przekazywania informacji ekonomicznych, pozwalających na sformułowanie opinii i decyzji przez użytkowników informacji | Amerykańskie Stowarzyszenie Księgowych |
| Całkowity i zwarty system gromadzenia i przetwarzania danych dotyczących majątku jednostki gospodarczej i jej działalności oraz prezentacji informacji ekonomiczno-finansowych | K. Sawicki |
| Rachunkowość stanowi szczególny rodzaj ewidencji gospodarczej. Ma ona na celu odzwierciedlenie w formie pieniężnej zjawisk i procesów gospodarczych, które przedstawiają stan i zmiany w sytuacji majątkowej i finansowej oraz w wynikach działalności podmiotów | W. Gos |
| Rachunkowość można zdefiniować jako naukę praktyczną, która przy użyciu własnych metod badawczych tworzy materiał liczbowy użyteczny w zarządzaniu firmą i sporządzaniu sprawozdań dla odbiorców zewnętrznych i wewnętrznych | K. Winiarska |
| Rachunkowość określa się jako system informacyjny zaspakajający potrzeby informacyjne użytkowników wewnętrznych i zewnętrznych. […] rachunkowość tworzy wyodrębniony system w ramach systemu informacyjnego zarządzania przedsiębiorstwem | I. Olchowicz |
| Proces identyfikowania, pomiaru i przekazywania informacji ekonomicznych użytkownikom, umożliwiający im podejmowanie decyzji opartych na rozpoznaniu ryzyka, które się z tym wiąże | J.L. Evanston |
| Sztuka pomiaru, opisu i interpretowania działalności gospodarczej | R.F. Meigs, W.B. Meigs |
Źródło: Opracowanie własne na podstawie: S. Skrzywan, Teoretyczne podstawy rachunkowości, PWE Warszawa 1973, s. 13, E. Burzym, Rachunkowość przedsiębiorstw i instytucji , PWE Warszawa 1980, s. 13, E. Nowak, Rachunkowość. Kurs podstawowy, PWE, Warszawa 2016, s. 13, Rachunkowość finansowa, praca zb. pod red. K. Sawickiego, PWE, Warszawa 2004, s. 14, Rachunkowośc przedsiębiorstw, praca zb. pod red. K. Czubakowskiej, PWE Warszawa 2014, s. 11, Zasady prowadzenia ksiąg rachunkowych, praca zb. pod red. K. Winiarskiej, Oficyna a Wolters Kluwer Business, 2014, s. 19, I. Olchowicz, Podstawy rachunkowości. Wykład, Difin, Warszawa 2016, s. 14, M. Gmytrasiewicz, A. Karmańska, Rachunkowość finansowa, Difin, Warszawa 2006, s. 13.
Użytkowników informacji finansowej należy podzielić na dwie grupy – wewnętrznych i zewnętrznych. Użytkownicy wewnętrzni to kierownictwo różnego szczebla, które jest odpowiedzialne za podejmowanie krótko- i długoterminowych decyzji operacyjnych i strategicznych. Ci użytkownicy mają na bieżąco dostęp do niezbędnych informacji, często poufnych, nieprzeznaczonych dla innych osób, niezwiązanych z podmiotem. Wśród użytkowników zewnętrznych za najważniejszych uważa się inwestorów i kredyto/pożyczkodawców, a więc osoby, które zaopatrują podmiot w kapitał i oczekują z tego tytułu odpowiedniego wynagrodzenia i stopy zwrotu – inwestorzy poprzez dywidendę, kredytodawcy poprzez spłatę zaangażowanych środków i odsetki. Oprócz inwestorów i dawców kapitału obcego zewnętrznymi użytkownikami informacji generowanej przez rachunkowość są:
– pracownicy oraz organizacje, które ich reprezentują, zainteresowani informacjami o stabilności i rentowności pracodawców. Dodatkowo zainteresowani są informacjami umożliwiającymi ocenę zdolności jednostki do wypłacania wynagrodzeń, świadczeń emerytalnych i tworzenia miejsc pracy,
– dostawcy i inni wierzyciele zainteresowani informacjami umożliwiającymi im ustalenie, czy w terminie uzyskają należne im kwoty. Dostawcy mogą być również uzależnieni od jednostki jako znaczącego odbiorcy,
– klienci, zainteresowani informacjami o kontynuacji działalności