Ch. Kohler, Power-up: How Japanese Video Games Gave the World an Extra Life, Indianapolis: Pearson Education Inc. 2005.
5
Zob. V. Vasquez, What Pokémon Can Teach Us about Learning and Literacy, „Language Arts” 2003, nr 2, Vol. 81. Niektórzy badacze (zob. R. Kelts, Japanamerica: How Japanese Pop Culture Has Invaded the U.S., New York: Palgrave Macmillan 2006, s. 90-91) zauważyli, że seria gadżetów towarzysząca kreskówce stała się kluczowa w rozpropagowaniu anime w Ameryce. Dzieci bawiące się figurkami czy grające w grę karcianą zapoznawały się i przyzwyczajały do odmiennej estetyki kreskówek, co stało się podstawą sukcesów kolejnych animacji.
6
Fandom Unbound: Otaku Culture in a Connected World, red. M. Ito, D. Okabe, I. Tsuji, New Haven-London: Yale University Press 2012.
7
Cel ten przyświeca autorom również wtedy, kiedy opisując popularność, jaką cieszy się anime, zwracają uwagę na funkcje animacji związane z „tworzeniem” tożsamości narodowych oraz na dyfuzję elementów kulturowych z różnych części świata uwidaczniającą się w procesie produkowania japońskich animacji (mieszanie wpływów kultury japońskiej i amerykańskiej decydujące o obliczu kreskówek i ich sukcesie).
8
Zob. S. Napier, Anime from Akira to Princess Mononoke: Experiencing Contemporary Japaneses Animation, New York: Palgrave Macmillan 2001.
9
Zob. J. Tobin, Pikachu’s Global Adventure: The Rise and Fall of Pokémon, Durham-London: Duke University Press 2004.
10
E. Bendyk, Bunt sieci, Warszawa: Polityka SP 2012, s. 124. Owo dostosowywanie się jest oczywiście bardzo mocno związane z historią Japonii, która poddała się wpływom Stanów Zjednoczonych wskutek wielu wydarzeń historycznych (na przykład ekspedycja Matthew Perry’ego w 1854 roku [doprowadziła ona do zakończenia izolacji japońskiej – sakoku] czy przegrana w II wojnie światowej i będąca wynikiem tej porażki „okupacja” amerykańska).
11
J. Tobin, dz. cyt.
12
Obok pojęcia „fan” używa się przede wszystkim słów „wielbiciel”, „miłośnik” oraz „entuzjasta”.
13
Zob. P. Siuda, Kultury prosumpcji. O niemożności powstania globalnych i ponadpaństwowych społeczności fanów, Warszawa: Instytut Dziennikarstwa UW, Oficyna Wydawnicza ASPRA JR 2012.
14
Z pojęciem otaku wiąże się kontrowersja podobna do opisanej w przypisie związanym ze słowem „kreskówka”. Mimo że fani w różnych zakątkach świata dość powszechnie posługują się tym określeniem (mowa o otaku), a także niezależnie od tego, że operuje nim anglojęzyczna literatura naukowa, polscy wielbiciele bardzo rzadko tak siebie nazywają. Prezentowane w trzeciej części książki badania pokazały, iż termin otaku ma dla miłośników z Polski bardzo negatywny wydźwięk – jeśli fana anime określi się mianem otaku, to obrazi się on tak, jakby wyzywano go od szaleńców. Niechęć do słowa otaku wynika z wciąż żywych w wyobraźni wielbicieli stereotypów wiążących się z omawianym pojęciem – stereotypy owe opisane są w drugiej części książki. Tutaj warto w skrócie stwierdzić, że ktoś, kto nosi miano otaku, uznawany jest za osobę niemającą w ogóle kontaktu z rzeczywistością – kiedy śni, śni o postaciach z anime, kiedy mówi, mówi tylko o anime, nie pracuje, nie uczy się, je tyle, ile musi, żeby przeżyć, jednym słowem tylko ogląda animacje. Mimo owej niechęci miłośników, w książce zdecydowano się użyć roztrząsanego terminu, ponieważ jest on powszechnie stosowany w literaturze przedmiotu.
15
Zob. L. Barra, The mediation is the message: Italian regionalization of US TV series as co-creational work, „International Journal of Cultural Studies” 2009, nr 5, Vol. 12.
16
E. Wnuk-Lipiński, Świat międzyepoki: globalizacja, demokracja, państwo narodowe, Kraków: Znak 2004, s. 42-57.
17
J. D. Straubhaar, World Television – From Global to Local, Los Angeles: Sage Publications 2007, s. 21.
18
H. I. Schiller, Mass Communication and American Empire, Boulder: Westview Press 1992.
19
I. Wallerstein, Koniec świata, jaki znamy, przeł. M. Bilewicz, A. W. Jelonek, K. Tyszka, Warszawa: Scholar 2004.
20
Zob. C. Deprez, Indian TV serials: between originality and adaptation, „Global Media and Communication” 2009, nr 3, Vol. 5; G. Kuipers, Cultural Globalization as the Emergence of a Transnational Cultural Field: Transnational Television and National Media Landscapes in Four European Countries, „American Behavioral Scientist” 2011, nr 5, Vol. 55; R. Lobato, Creative industries and informal economies: Lessons from Nollywood, „International Journal of Cultural Studies” 2010, nr 4, Vol. 13; T. Mattelart, Audio-visual piracy: towards a study of the underground networks of cultural globalization, „Global Media and Communication” 2009, nr 3, Vol. 5.
21
Zob. R. Frank, G. Stollberg, Conceptualizing Hybridization: On the Diffusion of Asian Medical Knowledge to Germany, „International Sociology” 2004, nr 1, Vol. 19; R. Giulianotti, R. Robertson, Forms of Glocalization: Globalization and the Migration Strategies of Scottish Football Fans in North America, „Sociology” 2007, nr 1, Vol. 41; M. M. Kraidy, Globalization „avant la letter”? Cultural Hybridity and media power in Lebanon, w: Global Media Studies: Ethnographic Perspectives, red. P. D. Murphy, M. M. Kraidy, New York: Routledge 2003; M. M. Kraidy, Hybridity, or the Cultural Logic of Globalization, Philadelphia: Temple University Press 2005.
22
S. Rajgopal, The Politics of Location: Ethnic Identity and Cultural Conflict in the Cinema of the South Asian Diaspora, „Journal of Communication Inquiry” 2003, nr 1, Vol. 27; D. Shim, Hybridity and the rise of Korean popular culture in Asia, „Media, Culture & Society” 2006, nr 1, Vol. 28; Y. Zhu, Transnational circulation of Chinese language television dramas, „Global Media and Communication” 2008, nr 4, Vol. 1.
1
Zob. S. Groening,
2
Warto podkreślić, że używanie słowa „kreskówka” na określenie japońskich filmów i serii animowanych jest sprawą kontrowersyjną z punktu widzenia polskich fanów omawianego gatunku. Przeprowadzone na potrzeby książki badania (jest o nich mowa w części trzeciej) pokazały, że wielbiciele anime z kraju nad Wisłą kreskówkami nazywają produkcje amerykańskie. Sam termin ma negatywne, nieco lekceważące konotacje i w świecie miłośników