rel="nofollow" href="#i000002380000.jpg"/>
Rycina 1.7. Test sięgania.
Kliniczny test integracji w równowadze – clinical test for integration in balance (CTSIB)
Test ten najczęściej jest wykonywany na platformie stabilometrycznej. Polega on na ocenie reakcji równowagi pacjenta przy otwartych i zamkniętych oczach na stabilnym oraz miękkim podłożu. Dzięki swojej złożoności pomaga określić, który z poniższych systemów jest wykorzystywany przez pacjenta do utrzymania równowagi:
● oddziaływanie na podłoże (somatosensoryka),
● zmysł wzroku (oczy otwarte lub zamknięte),
● system westybularny – wychylanie ciała pacjenta (pacjent powinien utrzymywać pozycję wyprostowaną stojącą).
Test CTSIB jest wykorzystywany w programie zapobiegania upadkom, a dzięki porównaniu z wynikami normatywnymi grup wiekowych pozwala określić ryzyko upadku i w miarę potrzeby wprowadzić ćwiczenia zapobiegające zaburzeniom równowagi. Jest zalecany przez American Geriatrics Guidelines for Fall Risk Assessment. Dla ośrodków, które nie mają platformy stabilometrycznej wprowadzono jego uproszczoną wersję.
Przeprowadzenie testu:
Pacjent staje stabilnie z ramionami ułożonymi wzdłuż tułowia, stopy są ustawione na szerokości bioder. Test wykonuje się w czterech kolejno po sobie następujących wersjach:
● stojąc na stabilnym podłożu – oczy otwarte,
● stojąc na stabilnym podłożu – oczy zamknięte,
● stojąc na miękkim podłożu – oczu otwarte,
● stojąc na miękkim podłożu – oczu zamknięte.
Pacjent w każdej pozycji powinien ustać nieruchomo przez 30 s. Jeżeli ramiona lub stopy zmienią pozycję, próba jest przerywana. Jeśli pacjent nie jest w stanie utrzymać stabilnej pozycji przez 30 s, wykonuje się dodatkowo 2 próby. Wyniki z 3 jednakowych prób są uśredniane. Do podstawowej oceny wyników wystarczy analiza postawy pacjenta i monitorowania, czy i jak długo pacjent jest w stanie pozostać w pozycji, którą narzuca próba. Jeśli pacjent nie jest w stanie utrzymać równowagi, może to świadczyć o zaburzeniach równowagi. Poszczególne elementy badania (oczy otwarte lub zamknięte, podłoże twarde lub miękkie) powinny być uwzględnione przy interpretacji wyników badania. Zaburzenia równowagi podczas zamykania oczu mogą świadczyć o słabym zmyśle kinestetycznym, zaburzenia równowagi podczas stania na miękkim podłożu mogę świadczyć o zaburzeniach somatosensoryki, natomiast wychylanie ciała – o zaburzeniach w systemie westybularnym. Najczęściej zaburzenia równowagi mają złożone podłoże i dotyczą wszystkich powyższych systemów z mniejszym lub większym stopniu.
Do szczegółowej oceny równowagi u pacjentów wykorzystuje się tablice z referencyjnymi wartościami.
Rycina 1.8. Test CTSIB.
Test timed up and go (TUG) – wstań i idź
1. Wyposażenie: krzesło z poręczami, taśma pomiarowa, znacznik, stoper.
2. Test rozpoczyna się, gdy osoba siedzi poprawnie na krześle z podłokietnikami, tułów powinien być oparty o tylną część krzesła. Krzesło powinno być ustawione stabilnie, tak żeby podczas wstania pacjenta nie przesunęło się.
3. Wykorzystując taśmę pomiarową, należy zaznaczyć punkt na podłodze odległy o 3 m od krzesła, tak żeby był dobrze widziany przez osobę badaną.
4. Instrukcja: „na komendę IDŹ osoba badana wstaje i idzie do zaznaczonego punktu na podłodze, a następnie wykonuje obrót wokół własnej osi i rozpoczyna chód z powrotem do krzesła, na którym ponownie siada”. Chód powinien być płynny.
5. Czas rozpoczęcia pomiaru następuje równo z komendą IDŹ, a czas zakończenia pomiaru w momencie ponownego przyjęcia przez badanego pozycji siedzącej na krześle.
6. Pacjent powinien mieć zwykłe obuwie, nie powinien używać dodatkowych pomocy do chodzenia, którymi na co dzień może się posługiwać. Nie powinien być asekurowany przez inną osobę. W teście nie obwiązują limity czasowe. Test może być przerwany dla odpoczynku, jeżeli jest to konieczne, ale pacjent nie może siadać w przerwie.
7. Zwykle zdrowe starsze osoby wykonują całkowity test w ciągu 10 s lub szybciej. U osób osłabionych lub ze złą mobilnością próba może zająć 2 min lub więcej.
8. Przed przystąpieniem do pomiaru pacjent powinien wykonać próbę bez oceny czasu.
9. Wyniki korelują z szybkością chodu, równowagą, poziomem funkcjonalnym, zdolnością do przejścia i mogą zmieniać się w przeciągu czasu.
10. Interpretacja:
≤ 10 s – stan prawidłowy,
≤ 20 s – dobra mobilność, może iść samodzielnie, może chodzić bez pomocy,
< 30 s – problemy, nie może poruszać się na zewnątrz samodzielnie, wymaga pomocy przy chodzeniu.
Uwaga! Wynik równy 14 s lub więcej wskazuje na duże ryzyko upadków.
Rycina 1.9–1.13. Test time up and go.
Próba Romberga
Badany stoi na baczność ze złączonymi stopami, asekurowany. Badanie polega na ocenie równowagi z otwartymi i zamkniętymi oczami. Wszelkie zachwiania czy tendencje do padania przy oczach zamkniętych świadczą o zaburzeniach czucia głębokiego lub móżdżku.
Rycina 1.14–1.15. Próba Romberga.
Marsz po linii
Inna próba polega na marszu po linii prostej na podłodze. Badany idzie, stawiając stopę przed stopą, a badający obserwuje, czy nie zbacza z tej linii.
Rycina 1.16–1.17. Marsz po linii.
Próba Unterbergera
Próba Unterbergera polega na marszu w miejscu z zamkniętymi oczami około 50 kroków. Obserwuje się obrót badanego wokół własnej osi, który nie powinien przekraczać 45 stopni. Większy obrót świadczy o uszkodzeniu błędnika lub móżdżku.
Rycina 1.18–1.19. Próba Unterbergera.
Test dwóch wag
Ocenia się symetrię obciążania kończyn dolnych. Stosunek wartości większej do mniejszej powinien wynosić prawidłowo 1,0:1,15.
Rycina 1.20. Test dwóch wag z wykorzystaniem platformy stabilograficznej.
Test Tinetti
Testy oceny funkcjonalnej równowagi Tinetti obejmują następujące zadania:
● wstawanie z krzesła,
● obrót o 360 stopni,
● ocenę stabilności w pozycji stojącej i w chodzie.
Tabela 1.1. Równowaga (badany siedzi na twardym krześle bez poręczy)