cholinolitycznie. Sugerowane dawki to 0,5–2 mg haloperydolu, 0,5–1,5 mg rysperydonu, 2,5–5 mg olanzapiny, 300–400 mg kwetiapiny i 300–400 mg amisulprydu [27, 28]. Mogą być także stosowane leki normotymiczne, zwłaszcza gdy zaburzenia psychotyczne występują w przebiegu zaburzeń afektywnych [29, 30].
Wybór miejsca leczenia zaburzeń psychotycznych występujących u osób starszych zależy od ciężkości, przebiegu oraz rodzaju schorzeń somatycznych i psychicznych, np. chorzy z zaburzeniami urojeniowymi o zmiennym, niezbyt ciężkim przebiegu, bez bezpośredniego zagrożenia życia przy braku ciężkich zaostrzeń chorób somatycznych mogą być leczeni ambulatoryjnie.
Wskazaniem do hospitalizacji będzie np. ciężkie majaczenie, zaburzenia podobne do schizofrenii uniemożliwiające funkcjonowanie pacjenta i stanowiące bezpośrednie zagrożenie życia. Wybór miejsca leczenia szpitalnego powinien uwzględniać rodzaj i ciężkość zaburzeń somatycznych. Jeśli przyczyna psychoz u osób starszych jest ściśle skorelowana z przyczyną ogólnomedyczną, np. hipo- czy hiperglikemią, niewydolnością wątroby itd., to właściwym miejscem terapii będzie odpowiedni oddział, np. chorób wewnętrznych, diabetologiczny, geriatryczny z zapewnieniem konsultacji psychiatrycznych i psychologicznych. W przypadku dostępności optymalny byłby oddział psychogeriatryczny. Błędem jest kierowanie takich chorych do szpitali psychiatrycznych nieposiadających odpowiedniego zaplecza umożliwiającego diagnostykę i leczenie ciężkich chorób somatycznych, z ograniczonym dostępem do konsultacji innych specjalistów [17, 31].
PODSUMOWANIE
• Zaburzenia psychotyczne u osób starszych stanowią ważny problem kliniczny, ponieważ obniżają jakość życia tej grupy pacjentów, utrudniają udzielenie pomocy i stygmatyzują.
• Do zaburzeń psychotycznych należą organiczne zespoły zaburzeń psychicznych, zaburzenia z grupy schizofrenii, wywołane lekami i środkami psychoaktywnymi oraz niektóre z zaburzeń afektywnych. Charakteryzują się one występowaniem omamów, urojeń, znacznych zaburzeń aktywności (np. katatonia) oraz świadomości (majaczenie).
• W rozpoznawaniu tych zaburzeń można korzystać z dwóch głównych systemów diagnostycznych: ICD-10 i DSM-5. W różnicowaniu należy brać pod uwagę schorzenia ogólnomedyczne, używane przez pacjentów leki, stosowane środki psychoaktywne oraz obraz kliniczny.
• W terapii należy uwzględnić leczenie schorzenia podstawowego, stosować neuroleptyki nowej generacji albo haloperydol w najmniejszej skutecznej dawce terapeutycznej, ewentualnie wspomagająco benzodiazepiny krótkodziałające oraz leki stabilizujące nastrój.
PIŚMIENNICTWO
1. Pużyński S., Wciórka J. (red.): Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Badawcze kryteria diagnostyczne. Vesalius, Kraków 2000.
2. Pużyński S., Wciórka J. (red.): Światowa Organizacja Zdrowia: Klasyfikacja zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania w ICD-10. Opisy kliniczne i wskazówki diagnostyczne. Vesalius, Kraków 2000.
3. American Psychiatric Association: Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders. Fifth Edition. DSM-5. American Psychiatric Publishing, Arlington 2013.
4. Gałecki P., Święcicki Ł. (red.): Kryteria diagnostyczne z DSM-5. Desk reference. American Psychiatric Association. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2015.
5. Wciórka J.: Psychopatologia: objawy i zespoły zaburzeń psychicznych. W: Rybakowski J., Pużyński S., Wciórka J. (red.): Psychiatria. Podstawy psychiatrii. Tom 1. Wydanie 2. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.
6. Eichstaedt K., Gałecki P., Depko A.: Metodyka pracy biegłego psychiatry, psychologa oraz seksuologa w sprawach karnych, nieletnich oraz wykroczeń. Wydanie 2. LexisNexis, Warszawa 2014.
7. Stahl S.M.: Podstawy farmakologii leków przeciwpsychotycznych i normotymicznych. Via Medica, Gdańsk 2004.
8. Rzewuska M.: Farmakoterapia chorych z zaburzeniami psychicznymi przejawiającymi zachowania agresywne. Farmakoter. Psychiatr. Neurol. 2004; 3: 293–323.
9. Sobów T., Kłoszewska I.: Psychozy schizofreniczne o późnym początku. Psychogeriatr. Pol. 2007; 4(2): 65–72.
10. Tomb D.A.: Zaburzenia psychiczne wieku podeszłego. W: Tomb D.A., Sidorowicz S. (red.): Psychiatria. Wydawnictwo Medyczne Urban & Partner, Wrocław 1998.
11. Parnowski T.: Psychofarmakologia u osób w wieku podeszłym. W: Wciórka J., Pużyński S., Rybakowski J. (red.). Psychiatria. Tom 2. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.
12. Bidzan L., Marcinkiewicz M.: Zaburzenia zachowania i objawy psychotyczne oraz funkcjonowanie społeczne a nasilenie otępienia. Psychiatr. Pol. 2008; 5(3): 139–146.
13. Weintraub D., Hurtig H.I.: Presentation and management of psychosis in Parkinson’s disease and dementia with Lewy bodies. Am. J. Psychiatry. 2007; 164(10): 1491–1498.
14. Lockhead J.D., Nelson M.A., Maguire G.A.: The treatment of behavioral disturbances and psychosis associated with dementia. Psychiatr. Pol. 2016; 50(2): 311–322.
15. Bilikiewicz A., Parnowski T.: Choroby układu nerwowego przebiegające z otępieniem. W: Wciórka J., Pużyński S., Rybakowski J. (red.): Psychiatria. Tom 3. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.
16. Zabłocka J., Wojszel Z.B.: Niedobór witaminy B12 w wieku podeszłym – przyczyny, następstwa, podejście terapeutyczne. Geriatria 2013; 7: 24–32.
17. Golec S., Kokoszka A.: Postępowanie w nagłych zaburzeniach psychicznych. Podstawy psychiatrii interwencyjnej dla lekarza praktyka. Wydanie 2. Medycyna Praktyczna, Kraków 2002.
18. Kwentus J.A., Kirshner H.S.: Majaczenie, otępienie i zespoły amnestyczne. W: Ebert M.H., Nurcombe B., Loosen P.T., Leckman J.F. (red.): Psychiatria. Aktualności w rozpoznawaniu i leczeniu. Wydawnictwo Czelej, Lublin 2011.
19. Kokot F.: Diagnostyka różnicowa objawów chorobowych. Wydanie 2. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1998.
20. ICD-11 Beta Draft (Mortality and Morbidity Statistics) [online]. Dostępne: http://apps.who.int/classifications/icd11/browse/l-m/en. Data pobrania: 31.05.2016.
21. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems (ICD-10). World Health Organization, Geneva 2009.
22. First M.B., Gałecki P. (red.): DSM-5. Diagnostyka różnicowa. Edra Urban & Partner, Wrocław 2016.
23. Bidzan L., Grabowski J., Dutczak B. i wsp.: Wpływ farmakoterapii inhibitorami acetylocholinesterazy, kwasem walproinowym i lekami przeciwpsychotycznymi na zachowania agresywne w przebiegu otępienia typu Alzheimera. Psychiatr. Pol. 2012; 46(3): 361–372.
24. Pużyński S.: Leki prokognitywne. W: Wciórka J., Pużyński S., Rybakowski J. (red.): Psychiatria. Tom 3. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2012.
25. BIL – interakcje leków [online]. Dostępne: http://bil.aptek.pl/servlet/interakcje/list?who=doctor. Data pobrania: 31.05.2016.
26. Jarema M.: Atypowe neuroleptyki w leczeniu osób starszych. Postępy Psychiatrii i Neurologii. 1998; 7 (suplement 1 [6]): 69–74.
27. Blazer D.B.: Leczenie osób starszych. W: Hales R.E., Yudofsky S.C., Gabbard G.O. (red.): Psychiatria. Tom 4. Medipage, Warszawa 2012.
28. Sobów T., Kłoszewska I.: Leczenie farmakologiczne zaburzeń zachowania w przebiegu otępień. W: Szczudlik A., Liberski P., Barcikowska M. (red.): Otępienie. Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2004.
29. Rzewuska M.: Leczenie farmakologiczne manii, psychoz i zaburzeń zachowania u osób w podeszłym wieku: skuteczność i bezpieczeństwo leków przeciwspychotycznych