nawet bieżących decyzji operacyjnych.
Polskie prawo niekiedy posługuje się terminem regulacji, nie definiując go, np. występuje ono w corocznych „Założeniach polityki pieniężnej”, uchwalanych przez Radę Polityki Pieniężnej NBP, czy w aktach (rekomendacjach, decyzjach) Komisji Nadzoru Finansowego, Bankowego Funduszu Gwarancyjnego lub Komisji Nadzoru Audytowego. Wiele regulacji tego rodzaju powstaje w związku z koniecznością nadzoru nad rynkami finansowymi i ochrony systemu finansowego państw przed kryzysem gospodarczym, w tym ograniczających ryzyko systemowe w sektorze finansowym. Mają one na celu wzmocnienie polityki makroostrożnościowej i stabilności makroekonomicznej systemu finansowego oraz koordynacji tych polityk regulacyjnych. Nie są jednak źródłami polskiego systemu prawa, wymienionymi w Konstytucji RP.
3.2. Źródła prawa finansowego
W Polsce publiczna gospodarka finansowa i zasady jej funkcjonowania powinny być, zgodnie z Konstytucją, określone w ustawach. Na ich podstawie tworzone są inne akty prawne (rozporządzenia Rady Ministrów i akty prawa miejscowego – uchwały jednostek samorządu terytorialnego).
Źródła prawa finansowego mają więc różną rangę prawną, a akty prawne wydawane są przez upoważnione organy państwowe i samorządowe w granicach nadanych im ustawą kompetencji (władztwa finansowego). Można je usystematyzować według kryteriów:
– hierarchii organów (organy władzy i organy administracji),
– ich formy własności (organy państwowe i samorządu terytorialnego),
– charakteru regulacji (prawo ustrojowe, materialne i proceduralne),
– przedmiotu regulacji różnych działów prawa (prawo budżetowe, w tym prawo regulujące dochody budżetowe – prawo podatkowe, celne oraz prawo regulujące wydatki budżetowe, normujące dług publiczny, prawo finansowe samorządu terytorialnego i finansowania rozwoju regionalnego, prawo walutowe, prawo dewizowe, prawo bankowe, prawo finansowe ubezpieczeń gospodarczych, prawo finansowe przedsiębiorców).
Biorąc pod uwagę powyższe kryteria, należy wymienić fundamentalne dla poszczególnych działów prawa finansowego regulacje prawne o randze ustawy:
– Konstytucja RP uchwalona 2 kwietnia 1997 r. przez Zgromadzenie Narodowe, w tym rozdział X „Finanse publiczne” (Dz.U. nr 78, poz. 483 ze sprost. i zm.)
Unormowania Konstytucji mają dwojaki charakter:
– dotyczą finansów publicznych wprost (expressis verbis) – w szczególności zawarte w rozdziale X,
– inne, które rzutują na system prawa finansowego i legislację finansową, dotyczące systemu prawa, ustroju politycznego i gospodarczego, wolności i praw (np. zasada demokratycznego państwa prawnego, społecznej gospodarki rynkowej, podziału władz itd.),
– ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1870 ze zm.)
oraz
– ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 114 ze zm.),
– ustawa z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 198 ze zm.),
– ustawa z 21 czerwca 1996 r. o urzędach i izbach skarbowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 578),
– ustawa z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 1113 ze zm.),
– ustawa z 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (tekst jedn.: Dz.U. z 2011 r. poz. 214 ze zm.),
– ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 613 ze zm.),
– ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 361 ze zm.),
– ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1888),
– ustawa z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 710 ze zm.),
– ustawa z 6 grudnia 2008 r. o podatku akcyzowym (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 752 ze zm.),
– ustawa z 12 stycznia 1991 r. o podatkach i opłatach lokalnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 617 ze zm.),
– ustawa z 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. poz. 969 ze zm.),
– ustawa z 30 października 2002 r. o podatku leśnym (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 374 ze zm.),
– ustawa z 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (tekst jedn.: Dz.U. z 2013 r. poz. 908 ze zm.)
– ustawa z 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2015 r. poz. 128 ze zm.),
– ustawa z 5 sierpnia 2015 r. o nadzorze makroostrożnościowym nad systemem finansowym i zarządzaniu kryzysowym w systemie finansowym (Dz.U. z 2015 r. poz.1513),
– ustawa z 27 lipca 2002 r. – Prawo dewizowe (tekst jedn.: Dz.U. z 2012 r. poz. 826 ze zm.),
– ustawa z 19 marca 2004 r. – Prawo celne (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1880 ze zm.),
– ustawa z 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (tekst jedn.: Dz.U. z 2010 r. poz. 1384 ze zm.),
– ustawa z 15 stycznia 2015 r. o obligacjach (Dz.U. z 2015 r. poz. 238),
– ustawa z 31 stycznia 1989 r. o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych (tekst jedn.: Dz.U. z 1992 r. nr 6, poz. 27 ze zm.),
– ustawa z 1 grudnia 1995 r. o wpłatach z zysku przez jednoosobowe spółki Skarbu Państwa (Dz.U. nr 154, poz. 792 ze zm.),
– ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 573 ze zm.),
– ustawa z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. z 2009 r. nr 19, poz. 100),
– ustawa z 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 383 ze zm.),
– ustawa z 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspektywie finansowej 2014–2020 (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 217 ze zm.),
– ustawa z 7 maja 2009 r. o biegłych rewidentach i ich samorządzie, podmiotach uprawnionych do badania sprawozdań finansowych oraz o nadzorze publicznym (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1000),
– ustawa z 15 lipca 2011 r. o kontroli w administracji rządowej (Dz.U. nr 185, poz. 1092 ze zm.),
– ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 2255, z 2017 r. poz. 245),
– ustawa z 19 sierpnia 2011 r. o usługach płatniczych (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1572).
Źródłem polskiego prawa finansowego jest również europejskie prawo finansowe, które ma charakter ponadnarodowy. Są to liczne akty, z różnych dziedzin prawa finansowego, o różnej randze prawnej: prawa traktatowego, ustalającego także podstawowe zasady systemu finansowego Unii Europejskiej (powołany wyżej Traktat z Maastricht i Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej oraz Traktat o Unii Europejskiej) lub niższej rangi prawnej, ale mające istotne znaczenie dla polityki finansowej UE, w tym: decyzje Rady w sprawie systemu zasobów własnych, czy rozporządzenia