бергә чыксалар да,
аера соңгы чолганышлары.
…Кеше дә күп, мунча тынып калды,
ләүкә хәзер – матәм почмагы.
Җитмеш җиде карт
Кырык дүртенче ел…
Еллар, көннәр авыр.
Аяк суза башлый
биш йөз йортлы авыл.
Баласына да юк.
Шешенәләр ачтан.
Ачка чыдый алмый,
этләр чыгып качкан.
Җыелган да картлар
озак киңәшкәннәр.
Озак киңәшкәннәр,
болай сөйләшкәннәр:
«Бер кеше дә белми
кемнең язмыш кайда.
Өйдә утырудан
юк, җәмәгать, файда.
Артык кашык булып
көтеп ятмыйк үлем.
Ризыклы көн килер,
яшәү кыйммәт бүген.
Гаеп итмәс халык,
юлда ятып калсак.
Ару булыр иде,
ипи алып кайтсак.
Бардыр әле илдә
икмәклерәк яклар.
Этеп екмас безне
мондый чакта ятлар».
Икмәк турындагы
авыр уйлар белән,
таралышкан илгә
төрле юллар белән,
җитмеш җиде карты
өйдән чыгып китеп.
Бик мәслихәт диеп,
нидер өмет итеп.
Киткән алар ерак.
Ипиле җир кирәк.
Кырык дүртенче ел –
ипиле җир сирәк.
Көннәре дә үткән,
үткән атналар да.
Гаҗәпләнмәгәннәр
картлар кайтмаганга.
Бик кызганып кына,
көннәр үткән саен
искә төшергәннәр,
кичләр җиткән саен.
Намазыннан торып,
арык, хәлсез килеш,
икмәк табып кайтсын
шушы картлар, имеш!
Инде көтмәгәндә,
шулай берәм-берәм
егермедән артык
карты кайтып кергән.
Ничек юнәткәннәр?
Кайсы каян тапкан?
Картлар биштәр тулы
ипи белән кайткан.
Җитмәгән ул, дөрес,
бөтен авылына.
Яшәү булып кергән
бик тә авырына.
Тамак тую түгел,
исән калу хикмәт.
Ничә җанны саклап
калган шушы икмәк!
Бик хәтерли авыл
бу ипинең тәмен,
бик хәтерли авыл
шунысын да тагын:
Инде күпме көннәр,
айлар үтсәләр дә,
өметләрне өзми
һаман көтсәләр дә,
кайтмый калганнарын
бүтән күрмәгәннәр.
Картлар кайтмаганнар,
өйдә үлмәгәннәр.
Беткәннәрдер картлар,
беткәннәрдер юлда.
Кем эзләсен, тапсын
ул коточкыч елда?!
Күрми киткән алар
картлык кадерләрен.
Бер кеше дә белми –
кайда каберләре?
Бу да шул ук сугыш.
Бу да шул ук корбан.
Исән калу, җиңү
картлардан да торган.
Берсе артыннан берсе
калмый аның каһәр!
Сугышы