(fr.) – tu: przemawiający do uczucia. [przypis redakcyjny]
16
Canova, Antoine (1757–1822) – słynny rzeźbiarz włoski; mowa tu o jego rzeźbie przedstawiającej mitologicznych kochanków: boga miłości Amora i królową Psyche. [przypis redakcyjny]
17
Cluny – pałac w Paryżu (z XV w.) należący do opactwa w Cluny; mieści się w nim słynne muzeum, zawierające bogate zbiory z zakresu rzemiosła i sztuki stosowanej, większość pochodzi z XIV, XV i XVI w. [przypis redakcyjny]
18
Carnavalet – muzeum historyczne Paryża, zawierające cenne zbiory z okresu rewolucji 1789 r. [przypis redakcyjny]
19
w tamtym prawdziwym Luwrze – chodzi o magazyn noszący tę nazwę, mieszczący się przy ul. Tivoli. [przypis redakcyjny]
20
na Wolterze – na bulwarze Woltera. [przypis redakcyjny]
21
Concierge (fr.) – dozorca. [przypis redakcyjny]
22
Wersal – wspaniały pałac i park pod Paryżem, z epoki Ludwika XIV, stanowił do r. 1789 rezydencję królów fr.; od czasów Ludwika Filipa znajduje się tam muzeum historyczne. [przypis redakcyjny]
23
Sevres – miasteczko pod Paryżem, w którym mieściła się słynna fabryka porcelany. [przypis redakcyjny]
24
Saint-Cloud – daw. rezydencja cesarza Napoleona III; ogromny park, otaczający pałac królewski, stał się dla paryżan popularnym miejscem wycieczek. [przypis redakcyjny]
25
tramwaj pneumatyczny – daw. typ tramwaju poruszanego sprężonym powietrzem. [przypis redakcyjny]
26
malgré tout (fr.) – mimo wszystko. [przypis redakcyjny]
27
David d’Angers, Jean Pierre (1788–1856) – rzeźbiarz fr., znakomity portrecista; wykonał m.in. znany z licznych reprodukcji medalion z podobizną Mickiewicza. [przypis redakcyjny]
28
„Intransigeant” – „Nieprzejednany”, dziennik wychodzący w Paryżu od r. 1880 do r. 1940, reprezentował początkowo poglądy republikańskie, później wyraźnie prawicowe i nacjonalistyczne. [przypis redakcyjny]
29
dialogi a là Lukian – Lukian z Samosaty (II w.n.e.), gr. pisarz i filozof, był autorem dzieł: Dialogi bogów i Dialogi umarłych. [przypis redakcyjny]
30
Izara – prawy dopływ Dunaju, źródła ma w Alpach Tyrolskich, przepływa przez górną Bawarię w pobliżu Monachium. [przypis redakcyjny]
31
trotuar (z fr.) – chodnik. [przypis edytorski]
32
Rybak – słynny obraz malarza fr. Puvis de Chavannes (1824–1898); jego właściwy tytuł to: Le pauvre pecheur (Ubogi rybak). [przypis redakcyjny]
33
antropoid – małpa człekokształtna. [przypis redakcyjny]
34
austeria (daw.) – gospoda. [przypis redakcyjny]
35
marchands de vin (fr.) – handlarze wina. [przypis redakcyjny]
36
Maria Antonina – żona Ludwika XVI, córka Marii Teresy, cesarzowej austriackiej; znienawidzona przez lud francuski, została w czasie rewolucji ścięta na gilotynie (1798). [przypis redakcyjny]
37
kształt (…) kaukaski – w dawnej terminologii rasę białą nazywano kaukaską. [przypis redakcyjny]
38
notabene (z łac.) – dosł.: zauważ dobrze; tu: w dodatku. [przypis redakcyjny]
39
Trouville – port fr. nad kanałem La Manche, a zarazem uczęszczana pod koniec XIX w. miejscowość letniskowa. [przypis redakcyjny]
40
chambres garnies (fr.) – pokoje umeblowane do wynajęcia. [przypis redakcyjny]
41
Adonai (hebr.) – Wszechmocny; określenie Boga, zamiast właściwego imienia: Jahwe, którego przepisy religii żydowskiej zabraniały wymawiać. [przypis redakcyjny]
42
wena – tu: żyła. [przypis redakcyjny]
43
ineksprymable (z fr. inexprimable: niewypowiedziany, niewypowiadalny) – spodnie; też: kalesony, majtki. [przypis redakcyjny]
44
usus (łac.) – ustalony zwyczaj, praktyka. [przypis redakcyjny]
45
Parki a. Mojry (mit. gr.) – uosabiające przeznaczenie trzy córki Nocy; dwie młodsze, Kloto i Lachezis, przędły nić ludzkiego życia, którą w godzinie śmierci przecinała najstarsza z nich, Atropos. [przypis redakcyjny]
46
misterium – u staroż. Greków niedostępne dla niewtajemniczonych obrządki religijne. [przypis redakcyjny]
47
rewerber – tu: latarnia uliczna. [przypis redakcyjny]
48
gruszka Bessemera – wynaleziony przez angielskiego inżyniera, Henryka Bessemera (1813–1898), piec do wytopu stali; ma on kształt gruszki zawieszonej w stalowym pierścieniu; wynalazek ten spowodował przewrót w przemyśle hutniczym. [przypis redakcyjny]
49
gęsi surowcowe – odlew surowego żelaza w formie zwanej „gęsią”. [przypis redakcyjny]
50
d’Estrées, Gabrielle (1570/1573–1599) – księżna Beaufort i Verneuil, markiza Monceaux, kochanka króla fr. Henryka IV (1553–1610). [przypis redakcyjny]
51
consommation (fr.) – najniższa obowiązująca konsumpcja, uprawniająca do zajęcia miejsca w restauracji czy kawiarni. [przypis redakcyjny]