Danda
Chris Barnard
Tafelberg
Vir Johan
1
Dié Dinsdagmiddag besluit hy finaal om maar pad te gee. Só gesê klink dit maklik. Maar as die nood nie so hoog was nie, sou hy enigiets in die wêreld gedoen het om nie dié onmoontlike tog aan te pak nie.
Die vlot is gereed, maar daar is nog baie ander dinge wat glad nie na sy sin is nie. Kos is maar een probleem. Sy oorspronklike plan was om met verloop van tyd goed soos beskuit en blikkiesvleis bymekaar te maak en dit tussen die riete by die rivier weg te steek. En hy wou sakke bymekaar maak om daarmee vir hom ’n lekker groot kombers aanmekaar te werk. Hy wou oefen om met die vlot op die rivier reg te kom en terselfdertyd sommer vir Sindo aan die water gewoond te maak. Die arme Sindo is so bang vir die rivier dat hy elke keer aan die skree gaan as Danda met hom op die vlot klim.
En dan, as alles gereed was, wou hy wag vir ’n dag wanneer daar niemand by die huis is nie en dan die bottel met geld neem en laat spat.
Maar sy pa se brief het alles skielik verander.
Daar is net agt dae tyd oor om by die hawe te kom. Hoe lank neem dit jou met ’n vlot? As jy van dagbreek tot sononder vaar en jy sit nie in die riete vas nie, jy beland nie in die dryfhout of in ’n systroom nie – hoeveel kilometer vorder jy?
As daar maar iemand was wat hom kon help as hy moeg word. Die drie diere en die kraai sal eerder ’n oorlas wees as iets anders. Veral as Sindo heeltyd so bang is …
Danda druk sy pa se brief weer terug in die koevert. By die deur luister hy of die huis stil is, glip in die kort gang af en by tant Maria se kamer in. Hy bêre die brief onder haar kopkussing waar hy dit gekry het, luister weer, en klim deur die venster uit werf toe.
Vlooi blaf in die agterplaas. Toe hy na die hond roep, kom Kiki soos gewoonlik aangevlieg. Die kraai kom sit op sy skouer en skop ’n lawaai op. “Waar is Ratel en Sindo?” vra Danda vir die kraai. Maar toe kom die nagapie en die mank rateltjie om die hoek aan, en dadelik is daar ’n stryery tussen Sindo en die kraai oor wie op Danda se skouer gaan sit. Daar is plek vir albei, maar omdat die twee jaloers is op mekaar, gee dit altyd ’n argument af. Dié keer wen Kiki vir ’n wonder die geskil en die nagaap moet tevrede wees om aan Danda se lyfband te hang.
Tant Maria wil hom nie toelaat om sy diere die huis in te neem nie, en hulle weet dit alte goed. Maar sodra hy op die werf uitkom, is hulle by.
By die tuinhekkie staan Danda ’n lang ruk en dink. Hy sien Ou-Faans met die stofpad afgestryk kom van die dorp af. “Is jou tante by die huis?” vra Ou-Faans van ver af.
“Sy werk in die winkel vanmiddag, oom Ou-Faans,” sê Danda.
Die oubaas gaan nie staan nie, skud net sy kop met die verbystap. “Ek verstaan hulle ook nie,” sê hy. “Hoe ouer hulle word, hoe harder werk hulle.”
Terwyl Danda in die warm pad afstap rivier toe, dink hy oor wat Ou-Faans gesê het. Dis waar dat die oom en tante hard werk vir hulle jare. Maar hy weet hoekom dit so is.
Hy hoor hulle soms in die eetkamer praat wanneer hulle dink hy slaap. Oom Peet sit altyd en kla dat hulle nie eendag ’n pensioen sal hê nie. Daarom moet hulle geld spaar solank hulle nog kan werk.
Dis Desember en die son brand soos ’n vuur in die lug. Vlooi loop in Danda se skaduwee, maar só naby hom dat hy die hond kort-kort amper raak trap. Net Ratel draf hinkepink vooruit, maar kyk elke keer om of sy baas nog kom. Hulle ken al die pad, want Danda is elke middag by die rivier om aan die vlot te werk. Toe hulle by Ou-Faans se huisie verbygaan, vlieg Kiki vooruit in die bome in en Sindo neem tevrede die kraai se plek op Danda se skouer in.
Dié middag lyk die rivier vir hom anders. Hy was nog altyd lief vir die wye strook water; dit was nog altyd vir hom die pad na sy pa toe, die pad see toe. Maar dié middag is die rivier eerder ’n toets wat hy moet deurstaan. En hy weet; al die probleme waarmee hy al in sy lewe te make gehad het, was niks teen hierdie een nie.
Maar daar is geen ander keuse nie.
Die bamboes waarvan hy die vlot gemaak het, groei langs die rivier. Hy het dit maande tevore met Ou-Faans se stomp treksaag gaan afknaag en in die regte lengtes gesaag – iewers in Julie al. En toe die pale droog was, het hy by Ou-Faans ’n rol tou gebedel en dit met pik gesmeer en die pale aanmekaar gebind. Toe het hy ’n groot bakhoutboom gaan soek, ’n dik tak afgesaag en met ’n panga en ’n jagmes vir hom ’n soort spaan gekap.
Die hout was lig en sy spaan het nie sleg gedeug nie. Hy het wel aan die begin ’n bietjie gesukkel om die vlot gestuur te kry, maar dit was nie die spaan of die vlot se skuld nie.
“Onthou net, Danda,” het Ou-Faans gesê die eerste dag toe hy na die roeiery kom kyk het, “ ’n vlot is soos ’n donkie – al wanner hy kort draai is wanneer hy in die rondte draai en dis ook nie draai nie. As jy vir ’n ding wil padgee, moet jy al lank voor die tyd begin rem.” En dit was ’n goeie les. Daarna het hy beter gevaar.
Danda loop deur die vlak water tussen die riete in en sleep die vlot oewer toe. Die spaan is met ’n stuk tou aan die vlot vasgemaak. Hy knoop dit los, sit dit eenkant in die son neer, en begin die vlot omkeer sodat hy die nat kant bo kan kry. Maar dis nie maklik nie. Die ding is groot – seker maklik twee meter by twee. Maar die skuinste van die wal help hom. En toe die gevaarte uiteindelik onderstebo lê, sleep hy dit tot waar dit vol in die son is. Hy begin die bamboese met fyn sand droogvryf. Voordat die son onder is, moet die vlot droog wees sodat hy dit vir oulaas weer met olie kan smeer.
Ratel en Kiki is iewers tussen die riete aan die werskaf, terwyl Vlooi in die vlak water staan en hap na skarrelende paddavissies. Maar die nagaap is soos gewoonlik al oor en om Danda, kastig aan die help maar meer in die pad as iets anders.
“Sie jy nou eenkant toe, man. Jy pla my!”
Maar Sindo raas net so hard terug. Stilbly is hoeka nie een van sy karaktertrekke nie. Dis ook waar hy sy naam vandaan gekry het. Aan die begin het almal hom Msindo genoem, wat “geraas” beteken, maar met verloop van tyd het Msindo sommer net Sindo geword.
Toe die vlot skoongevryf is, gaan haal Danda twee seilsakke tussen die palmiet uit en sprei dit ook in die son oop. In die twee sakke het hy altyd sy padkos gepak as hy en die diere soms Saterdae die veld ingaan. En tot ’n rukkie tevore was daar altyd een of twee blikkies maalvleis in die sakke, net vir geval van nood, soos hy op ’n keer vir Vlooi verduidelik het. Maar die laaste blikkie is op ’n gewone Maandagmiddag tussen die biesies verorber toe Danda en Vlooi en die kraai se eetlus groter was as hulle verantwoordelikheidsin.
“Ons sal iets aan die saak moet doen,” sê Danda vir niemand in besonder nie. Sindo kom sit voor hom in die gras en kyk hom met groot bekommerde oë reguit in die gesig, asof hy die erns van die saak besef, maar Danda terselfdertyd aan iets wil herinner; hy het nie saamgeëet aan daardie laaste blikkie maalvleis nie.
“Ons gaan bars,” sê Danda vir die nagaap. “Sonder kos, sonder komberse.” Hy kyk weer oor die rivier uit. “ Al waarvan ons genoeg gaan hê, is water.”
Vlooi dink Danda praat met hom en kom verleë die water uit. As Sindo skoorvoetend na die hond toe aankom, skud Vlooi sy nat lyf dat die water spat. Sindo gee protesterend pad, swaai teen Danda se lyf op, slaan sy arms om Danda se nek en gluur af na waar die hond in die gras rol.
“Ou-Faans sal moet help,” sê Danda. “Anders weet ek nie.”
Sindo beaam besorg, maar die hond soek vlooie op sy nat lieste.
Oom Ou-Faans was nog maar altyd Danda se vertroueling. Duik daar ’n probleem op, kan hy maar weet Ou-Faans sal die hele storie sit en uitluister, dan gaan koffie maak, en na ’n paar minute uit die kombuis terugkom met twee bekers, vier stukke beskuit – en ’n oplossing. Ou-Faans was nooit getroud nie, het nooit kinders van sy eie gehad nie, en vir Danda is hy amper ’n soort