haas. Woordspeling is wanneer ’n woord meer as een betekenis het en só in ’n sin gebruik word dat albei betekenisse van toepassing is. Hier het ons ’n goeie voorbeeld van woordspeling. Verduidelik.
14.Maak jou eie sin van die woord “selde”.
15.Lees die woord “dodetal”.
a. Skryf die basisvorme van die woord neer.
b. Is dit ’n samestelling of ’n samestellende afleiding?
c. Watter gedeelte is die kern en watter die bepaler?
16.Skryf die afkorting in die spotprent in woorde uit sodat dit steeds in die sin pas.
17.Skryf die meervoud van “skilpad” en “haas” neer.
18.Skryf die trappe van vergelyking van “goed” neer.
19.Maak twee sinne om die twee betekenisse van “haas” te verduidelik.
In hierdie aktiwiteit gaan jy
preleesvrae beantwoord
’n kortverhaal uit die Piekfyn Afrikaans Leesboek lees
konflik en karakter in die verhaal saam met die groep bespreek.
Prelees
Beantwoord die volgende vrae saam met ’n maat.
Watter rol vervul ’n ouma en ’n oupa in ’n kind se lewe? Dink julle hulle is belangrik? Hoekom?/Hoekom nie?
Is kinders gewoonlik lief vir hulle oumas en oupas? Hoekom?
Watter eienskappe moet ’n liewe ouma hê?
Is een van julle bang vir julle oumas en/of oupas? Hoekom?
Begeleide lees
Volg in julle boeke wanneer julle onderwyser vir julle ’n verhaal van Fanie Viljoen, genaamd “Ouma Bangmaak se mensbome” wat in die Piekfyn Afrikaans Leesboek verskyn, voorlees. Lees die verhaal daarna op julle eie deur voordat julle die vrae in die leesboek beantwoord.
Is daar konflik in die verhaal?
Alhoewel die ouma nie veel gepraat het nie, is die verhaal gelaai met konflik. Lees wat In ’n neutedop oor konflik sê:
Spanning word gewoonlik deur konflik veroorsaak
Ons kry twee soorte konflik:
Uiterlike konflik: wanneer daar botsing is wat jy kan waarneem, soos wanneer twee karakters fisies stry of selfs wanneer hulle nie met mekaar wil praat nie.
Innerlike konflik is wanneer daar konflik binne ’n karakter plaasvind, byvoorbeeld wanneer jy ’n moelike besluit moet neem, of wanneer jy weet jy was die oorsaak van iemand se hartseer.
Wat veroorsaak konflik? Dit word veroorsaak deur byvoorbeeld botsende emosies, wanneer ’n mens ’n doelwit wil bereik en nie ander in ag neem nie, en wanneer daar verskille tussen karakters is.
Die gevolge van konflik - dit lei tot verdere handeling en versnel of vertraag gebeure in ’n verhaal.
Bespreek die volgende in julle groep. Elke groep moet teen die einde terugvoering gee:
Is daar konflik tussen ouma Tommie en haar kleinseun? Verduidelik. Wat noem ons hierdie soort konflik?
Waarom, dink julle, is daar konflik?
Die verteller het geweldige innerlike konflik ervaar. Skryf neer wat hom alles kon ontstel het, wat hy alles gedink het en hoekom ons dit innerlike konflik noem.
Dink julle ouma Tommie het enigsins innerlike konflik ervaar? Hoekom?/Hoekom nie?
Kom ons fokus op ouma Tommie.
Skryf soveel as moontlik karaktereienskappe van ouma Tommie neer.
Hoekom, dink julle, het sy in die slot vir haar kleinseun – in die middel van die nag - ’n boom geplant?
Hou julle van ouma Tommie? Hoekom?/Hoekom nie?
Watter invloed, dink julle, het sy op haar kleinseun gehad?
Skryf twee paragrawe
Skryf ’n paragraaf van 120 tot 140 woorde oor ouma Tommie en een paragraaf oor die konflik in die verhaal. Maak gebruik van die stappe van prosesskryf.
Ons almal ken storievertellers: mense wat stories vir hoorders, lesers en kykers vertel. Dit is ’n kuns om woorde te rangskik sodat dit ’n storie vorm en jy leer om jou gedagtes en emosies in woorde en beelde uit te druk!
Kyk jy na sepies op die TV? Indien wel, moet jy weet wat die kenmerke van ’n sepie is sodat jy jou eie sepie kan skryf. Lees ’n Persiese kwatryn vir genot en waardering en maak seker jy ken die kenmerke van hierdie soort gedig. Jy skryf ook ’n beskrywende opstel na aanleiding van ’n kortverhaal in die Piekfyn Afrikaans Leesboek.
Taalstrukture en -konvensies word nie agterweë gelaat nie. Brei jou kennis uit van lettergrepe en klankgrepe, klankleer, klankverskynsels soos assimilasie, ontronding, oorronding en vokalisering, die afkapping van woorde en afkortings, verkortings en akronieme.
Haal uit jou penne, potlode en woordeboeke en wys die storievertellers ’n woord of twee . . .
In hierdie aktiwiteit gaan jy
aandagtig luister
die formaat, doel en teikengroep van ’n sepieteks ondersoek
klankleer, klankverskynsels en die afbreek van woorde ondersoek
leer wat afkortings, verkortings en akronieme is.
Kom ons luister saam!
Jou onderwyser gaan nou ’n feitelike teks aan jou voorlees. Gaan soos volg te werk:
Luister eers aandagtig na jou onderwyser se voorlesing. Op hierdie stadium moet jy slegs luister en geen aantekeninge maak nie.
Daarna gaan jy die vrae deurlees, waarna die onderwyser die teks vir ’n tweede keer voorlees. Tydens hierdie voorlesing kan jy aantekeninge in jou werkboek maak.
Nadat jou onderwyser die teks vir ’n tweede keer voorgelees het, kan jy die vrae beantwoord. Jy mag van jou notas gebruik maak wanneer jy jou antwoorde voltooi.
Vrae
1. Noem vier redes, volgens die luisterteks, waarom tekste geskryf word. (4)
2. Noem die naam van een gewilde sepie. (1)
3. Wat noem ons die persoon wat die teks van ’n sepie skryf? (1)
4. Hoe het die begrip “sepie” ontstaan? (1)
5. Watter temas kom gewoonlik in sepies voor? Noem drie. (3)
6. Skryf of die volgende stelling waar of onwaar is. Motiveer jou antwoord.’n Sepie het gewoonlik een hoofkarakter wat die held van die storie is. (1)
7. Hoekom, dink jy, kry alle sepies dit nie reg om die regte lewe te weerspieël nie? Watter tipe inhoud is nié ’n weerspieëling van die werklikheid nie? Noem twee. (2)