CHRISTIAN (5 Sept 1735–1 Jan 1782) Duitse komponis. Die jongste seun van J.S. Bach. Na sy vader se dood het hy musiekopleiding van C.P.E. Bach ontvang. In 1756 is hy na Milaan en neem hy op koste van ’n goedgesinde edelman verdere musiekles in Bologna. Hy word Rooms-Katoliek en word in 1760 orrelis van die Katedraal in Milaan. Twee jaar later gaan hy na Londen waar hy koningin Charlotte se Music Master of the Queen’s Household word, vandaar sy bynaam “die Londense Bach”. In Londen was hy besonder aktief op die terrein van die opera. Hy self het dertien gekomponeer, maar het ook operas van ander komponiste opgevoer. Daarbenewens is hy die komponis van heelwat simfonieë, concerto’s, sonates, kerkmusiek, kantates, e.d.m.
BACH, JOHANN SEBASTIAN (21 Mrt 1685–28 Jul 1750) Duitse komponis. J.S. Bach was nie net die kulminasie van die luisterryke musiekfamilie Bach nie, maar een van die grootste komponiste van alle tye. Sy bydrae tot die musiekskat van die Weste is enorm, hoewel talle werke verlore geraak het, en sy invloed werk tot vandag toe na.
Bach se ma is dood toe hy nege was, en sy pa ’n jaar later. Hy het by ’n ouer broer ingewoon. Daar het hy teen sy broer se opdrag saans by slegte lig musiek gekopieer, wat sy oë waarskynlik toe al beskadig het.
In 1700 verlaat hy sy broer se huis en word ’n sopraan in die koor van die Michaelis-kerk in Lüneburg. In hierdie tyd ontstaan sy eerste bekende komposisies, variasies en koraalvoorspele vir orrel. In 1703 word hy violis in die kapel van die Hertog van Weimar, maar vier maande later kry hy ’n aanstelling as orrelis in Arnstadt, waar hy die orrel bemeester.
In Oktober 1705 kry hy ’n maand verlof om te gaan luister na *Buxtehude in Lübeck, maar hy bly drie maande weg. By sy terugkeer is daar probleme met die kerkraad van Arnstadt wat beweer dat hy te ingewikkeld speel en dat sy vreemde tone en harmonieë die gemeente verwar. Sy posisie is pynlik, maar in 1707 kan hy wegkom wanneer hy in Mühlhausen tot orrelis benoem word. Dieselfde jaar trou hy met sy niggie Maria Barbara Bach, ’n sangeres. Ernstige kerklike geskille ontstaan egter ook hier, en in 1708 gaan hy na Weimar as hoforrelis en kamermusikus van die hertog.
In 1716 sterf die kapelmeester van die hertog, maar tot sy teleurstelling kry Bach nie die pos nie. Sy roem as uitvoerende kunstenaar was reeds groot: in 1717 sou hy in Dresden ’n orrelspelkompetisie met die gevierde Franse virtuoos Marchand onderneem; nadat die Fransman Bach gehoor het, het hy stilletjies verdwyn en nie meegeding nie. In dieselfde jaar word hy egter oneervol in Weimar ontslaan en tree hy in diens van prins Leopold van Anhalt-Köthen. In Weimar het Bach ’n groot aantal belangrike komposisies gelewer, o.m. die *Passacaglia en fuga in C min, belangrike preludes en fugas en toccatas, die Orgelbüchlein en die eerste koraalvoorspele, wat Albert Schweitzer beskryf het as die “woordeboek van Bach se musiektaal”.
Die hof van prins Leopold was streng gereformeerd en geen kerkmusiek is geduld nie. Hier ontstaan dus van Bach se belangrikste instrumentale werke, soos die 24 Inventione, die *Franse en *Engelse Suites, die *Brandenburg-concerto’s, boek I van *Das wohltemperierte Klavier, die *Chromatiese fantasie en fuga en die *Concerto vir twee viole.
In 1720 sterf sy vrou en in 1721 trou hy met Anna Magdalena Wülken, ook ’n sangeres, aan wie hy sy Clavierbüchlein sou opdra.
In 1722 raak die pos van kantor aan die Thomasschule in Leipzig vakant. Telemann word eenparig tot die pos benoem, maar wys dit van die hand. Die tweede keuse, C. Graupner, kan nie toestemming van sy landheer kry om die aanstelling te aanvaar nie en, soos ’n raadslid dit gestel het, “aangesien die twee beste kandidate nie beskikbaar was nie, moes ’n middelmatige persoon geneem word”. Dit was J.S. Bach.
Die Thomasschule is in 1212 opgerig en was onder beheer van die stadsraad van Leipzig. Bach, ’n streng aanhanger van die Lutherse leer, moes aan vier klasse van 55 leerlinge sangonderrig gee. Hulle het die kore vir die kerke van Leipzig verskaf. Hier het Bach verreweg die meeste van sy kerkmusiek gekomponeer, o.m. die meerderheid kantates, die *Johannes- en *Matteuspassies, die *Weihnachtsoratorium en die *Mis in B min. Hy skryf ook hier groot instrumentale werke soos die *Goldberg-variasies en boek II van *Das wohltemperierte Klavier.
Vanaf 1723 tot sy dood was Bach in Leipzig. Hy was ’n moeilike man en het dikwels met die owerhede gebots. Na talle petisies is hy aangestel as koninklike hofkomponis vir Augustus III, Keurvors van Sakse-Pole, wat sy situasie effens verstewig het. In 1730 word die onsimpatieke rektor van die Thomasschule opgevolg deur ’n musiekliefhebber, maar hy vertrek weer na vier jaar van goeie samewerking met Bach en word opgevolg deur die 27-jarige J.A. Ernesti, wat geen belangstelling in musiek het nie. Daar volg talle botsings, maar in 1738 kom die Keurvors met besoek en beslis in Bach se guns, wat verligting bring.
Intussen het Bach se roem gegroei en dit bereik ’n hoogtepunt toe hy in 1747 sy seun C.P.E. Bach in Potsdam besoek en met groot eerbetoon deur Frederik die Grote ontvang word. Hy improviseer ’n sesstemmige fuga op ’n tema van Frederik en na sy terugkeer in Leipzig gebruik hy die tema as basis vir een van sy kontrapuntale meesterwerke, *Das musikalische Opfer, wat hy aan Frederik opdra.
Aan die einde van sy lewe het Bach se oë ernstig verswak. Hy het twee operasies ondergaan, maar hulle het misluk en hy het heeltemal blind geword. Tien dae voor sy dood het hy sy gesig herwin, maar hy het ’n beroerte gekry en is op 28 Julie 1750 oorlede. Sy graf is nie deur ’n teken aangedui nie; daar is alleen later ’n plaket in die nabyheid aangebring. In 1894 is drie geraamtes gevind en ’n destyds gevierde anatomis het bevind dat een dié van Bach was.
Bach het ’n moeilike lewe gehad. Afgesien van sy talle teleurstellings en botsings met verskillende owerhede was sy huislike lewe ook droewig. Sy eerste vrou, wat jonk gesterf het, het hom sewe kinders geskenk van wie drie vroeg dood is; uit sy tweede huwelik is dertien kinders gebore van wie sewe gesterf het, terwyl die oudste swaksinnig was. Hy het wel die vreugde van drie uiters begaafde seuns gehad en albei sy vroue was beminlike eggenotes.
By sy dood was Bach eerder as virtuoos bekend dan as komponis. Hoewel musici soos Mozart en Beethoven sy werk geken en bewonder het, was dit eers ’n driekwarteeu na sy dood dat die jeugdige Felix Mendelssohn die Matteuspassie aan die vergetelheid ontruk en in die openbaar uitgevoer het, en Bach sodoende aan die breë publiek bekend gestel het.
Bach het ’n ontsaglike hoeveelheid werke gelewer en was op feitlik elke terrein werksaam behalwe die teater. Hy het vorme soos die fuga vervolmaak, haas ongeëwenaarde hoogtepunte bereik in kerkmusiek en allerlei vorme in instrumentale musiek, van solo- tot orkeswerk, tot hoogtepunte gevoer wat in sy tyd ongekend was.
ORKES
Brandenburg-concerto’s BWV 1046-51 ’n Reeks van ses concerto’s in die styl van die *concerto grosso wat Bach in 1721 opgedra het aan die markgraaf Christian Ludwig van Brandenburg. Elke concerto is in die majeur-toonaard en in elkeen word aan enkele instrumente solorolle toegeken. Hierdie werke verteenwoordig die hoogtepunt van die concerto grosso-styl en het, na ’n lang tyd in die vergetelheid, die afgelope dekades gewild geword.
No 1 in F (21 min) is die omvangrykste van die ses, met die grootste aantal soliste: viool, drie hobo’s, twee horings, en fagot plus die continuo wat in al ses ’n belangrike rol speel. Die werk bestaan ook uit vier bewegings, teenoor die ander vyf se drie. Die vierde is ’n uitgebreide menuet met twee trio’s en ’n polacca.
No 2 in F (12 min) se soliste is trompet (wat ’n besondere prag aan die eerste en tweede bewegings verleen), fluit, hobo en viool. Die derde beweging is uiters moeilik vir die trompetspeler.
No 3 in G (11 min) is vir drie viole, drie altviole, drie tjello’s en basviool. Dit is die kortste van die ses, maar een van die bekendstes.
No 4 in G (17 min) is vir viool en twee fluite, met die viool as hoofsolis. Bach het dit verwerk as concerto vir klavesimbel en orkes in F.
No 5 in D (23 min) is vir viool, fluit en klavesimbel, hier duidelik as solis en nie net as continuo nie. Dit is trouens ’n hoogtepunt in Bach se klawerbord-komposisies.
No 6 in B-mol (19 min) is vir twee altviole, twee *viole de gamba, tjello en basviool. Die lae toon van die strykers gee ’n donker klank aan die werk.
Das musikalische Opfer BWV 1079 (50 min) Hoewel Bach nie by al die dele van hierdie werk instrumente aangedui het nie, kan dit gevoeglik deur ’n strykorkes gespeel word.