veral deur gebruik deur swart Amerikaanse musikante bekend geraak.
BARBER, SAMUEL (9 Mrt 1910–23 Jan 1981) Amerikaanse komponis. Hy het sy opleiding in Philadelphia ontvang. Sy werke word deur ’n liriese toon gekenmerk en hy kan as ’n moderne romantiese komponis beskou word. Barber was een van die belangrikste Amerikaanse komponiste en het musiek in ’n groot aantal vorme en vir ’n hele spektrum van vertolkers geskryf. Hy is veral beroemd om sy Adagio vir strykorkes, die opera Vanessa en Knoxville: Summer of 1915, ’n lang, stemmingsvolle werk vir sopraan en orkes.
Barcarolle Bootlied; kort musiekwerk, instrumentaal of vokaal, wat die glyende gang van ’n roeiboot suggereer.
Bariton Lae manstem, tussen *tenoor en *bas.
Barok Musiek gekomponeer ruweg tussen 1600 en 1750. Die term is ontleen aan die argitektuur, waar dit ingewikkelde, versierde bouwerke, dikwels in bedenklike smaak, beskryf. In musiek verteenwoordig die barok die tyd toe kontrapuntale skryfwyse tot sy hoogtepunt gevoer is en die orkes meer gekompliseerd geword het. Hoogtepunte van die barok is Vivaldi, J.S. Bach en Handel.
BARTÓK, BÉLA (25 Mrt 1881–26 Sept 1945) Hongaarse komponis. Bartók het aan die Koninklike Musiekakademie van Boedapest gestudeer en vroeg besef dat daar ’n skat aan Hongaarse volksmusiek bestaan. Saam met *Kodály het hy hierdie musiek begin versamel en ’n groot deel van sy lewe aan die taak gewy. In 1907 het hy professor geword. In 1927 is sy opera Hertog Bloubaard se kasteel opgevoer en is sy naam as komponis in sy geboorteland gevestig. Hy het ook gaandeweg internasionale bekendheid verkry en verskillende konsertreise deur Europa en Amerika onderneem.
Die opkoms van Nazi-Duitsland het Bartók met onrus vervul, en reeds in 1938 het hy begin om sy manuskripte uit Hongarye te verwyder. In 1940 het sy weersin in die nazifikasie van Hongarye hom genoop om sy vaderland te verlaat en in die VSA te gaan woon. Hy is goed ontvang en is, naas ’n eregraad, ook ’n tydelike pos in volksmusieknavorsing aan die Columbia-universiteit gegee. Dit het egter net tot 1942 geduur. Daarna het Bartók se posisie agteruitgegaan. Hy het geen ander aanstelling gekry nie, sy gesondheid het verswak sodat hy nie klavieruitvoerings kon gee nie en sy inkomste uit outeursregte was karig. Sy laaste jare is in armoede en vereensaming geslyt.
Bartók is een van die belangrikste twintigste-eeuse komponiste, maar sy musiek is, soos Schoenberg en Hindemith, minder toeganklik vir ’n breë publiek as bv. Stravinsky of Prokofiëf. Dit word daarom ook minder gehoor en daar bestaan minder opnames van.
ORKES
Concerto vir orkes (36 min) Hierdie werk, sonder opusnommer, is in 1944 die eerste keer uitgevoer. Bartók het dit ’n concerto vir orkes genoem omdat hy probeer het om groepe instrumente solisties te gebruik. Die werk bestaan uit vyf dele, ’n Inleiding, ’n Allegro scherzando, ’n Elegie (Andante non troppo), ’n Intermezzo (Allegretto) en ten slotte ’n Presto. Die laaste deel is sterk Hongaars gekleur.
Danssuite (16 min) ’n Vyfdelige orkessuite waarvan die dele nie dansname het nie, maar tempo-aanwysings: Allegro vivace, Poco adagio, Presto moderato en Molto vivace. Die suite, ook sonder opusnommer, is in 1923 gekomponeer vir die vyftigste herdenking van die vereniging van die stede Boeda en Pest. Dit is een van Bartók se gewildste werke.
SOLO EN ORKES
Klavierconcerto’s Bartók het drie klavierconcerto’s geskryf, onderskeidelik in 1926, 1931 en 1945. Die Concerto no 3 (24 min) is waarskynlik die bekendste en is trouens Bartók se laaste werk. Sy leerling Serly moes die laaste sewentien mate aan die hand van sketse voltooi. Dit sou oorspronklik vir twee klaviere gekomponeer wees, maar Bartók het van plan verander. Die werk bestaan uit drie dele: ’n opgewekte eerste deel in sonatevorm, ’n Adagio religioso, gebou op ’n koraalmelodie, en ’n rondo, Allegro vivace, met ’n besonderse metrum.
KAMERMUSIEK
Strykkwartette Bartók het ses strykkwartette gekomponeer, die eerste in 1908 en die laaste in 1939. Net die eerste twee het opusnommers (7 en 17). Hierdie ses kwartette weerspieël Bartók se ontwikkelingsgang as komponis en is van die belangrikste kamermusiek wat in die twintigste eeu gekomponeer is.
KLAVIER
Mikrokosmos Bartók se omvangrykste klavierwerk. Soos Bach met soveel klawerbordmusiek, bied Bartók ook hier basiese oefenstukke vir die klavierleerling. Hulle word geleidelik ingewikkelder. Die Mikrokosmos bestaan uit 153 afsonderlike stukke, verdeel in ses bande.
OPERA
Hertog Bloubaard se kasteel (A kékszakállú herceg vára) (60 min) Opera in een bedryf. Daar is slegs twee karakters: Bloubaard, die legendariese vroue-moordenaar (bas of bar), en Judith, sy jongste bruid (mezzo). Bloubaard lei Judith deur verskillende deure wat haar uiteindelike lot suggereer en ten spyte van sy sinspelings stap sy tog deur die sewende en laaste deur, wat agter haar toegaan.
Bas Die laagste manstem. Daar is verskillende soorte basse, bv. basso profundo (besonder diep en waardig) en basso buffo (ligter en meer geskik vir komiese rolle). In Frans word ’n basse chantante onderskei wat bietjie hoër lê as die profundo, maar nie heeltemal ’n bariton is nie.
Basso continuo Sien Continuo.
Basso ostinato ’n Kort tema wat gereeld in die basparty herhaal word, soos bv. in ’n passacaglia.
Basviool Ook kontrabas genoem. Dit is die grootste en donkerste instrument in die vioolfamilie, het vier snare en word met ’n strykstok bespeel. Die register strek ongeveer drie oktawe van G net onder die bas-notebalk. Vir tekening, sien Strykers.
BAX, ARNOLD (8 Nov 1883–3 Okt 1953) Engelse komponis. Hy het aan die Royal Academy of Music gestudeer en het in 1942 Master of the King’s Musick geword, d.w.s. die Britse hofkomponis wat musiek vir amptelike geleenthede moet komponeer. Bax het ’n groot hoeveelheid orkes-, kamermusiek- en klavierwerke geskryf.
BEETHOVEN, LUDWIG VAN (16 Des 1770–26 Mrt 1827) Duitse komponis. Beethoven se pa en oupa (’n emigrant uit Vlaandere, vandaar die van) was albei in diens van die Keurvors-aartsbiskop van Bonn, die oupa as kapelmeester en die pa as tenoor. Die pa, Johann, was die enigste oorlewende kind van die oupa Louis van Beethoven. Johann van Beethoven was getroud met Maria Magdalena Keverich en hulle het sewe kinders gehad van wie vier gesterf het. Die oudste oorlewende kind was Ludwig. Johann was ’n drinker, onbetroubaar en humeurig, en hy het die jong Ludwig se jeug verswaar, maar sy vrou was sagsinnig en ingetoë. Na haar dood het Ludwig aan ’n vriend geskryf dat sy moeder sy “beste vriendin” was.
Beethoven het reeds op vroeë leeftyd ’n buitengewone musiektalent geopenbaar en sy pa het probeer om ’n tweede Mozart van hom te maak deur hom as wonderkind te paradeer. Op sewejarige leeftyd het die seun sy eerste konsert gehou. Gelukkig is die dwingelandy, wat dikwels gevolg het op laat aande in die kroeg, nie volgehou nie. Ten spyte van sy pa se ambisieuse planne het die jong Beethoven by onbevoegde onderwysers musiekles gekry en is sy algemene opvoeding totaal verwaarloos.
Eers toe hy elf word, kry hy sy eerste behoorlike onderrig by Neefe, die hoforrelis in Bonn. Neefe het hom Bach, Haydn en Mozart laat bestudeer. Later in sy lewe sou Beethoven sy adellike Weense gehore verstom met sy vermoë om al 48 preludes en fugas uit Bach se *Das wohltemperierte Klavier van buite te kan speel. Op veertienjarige leeftyd het Neefe hom die aanstelling besorg as assistent-hoforrelis van die orkes in die hofteater.
In 1787 gaan Beethoven na Wenen met die hoop om by Mozart les te kry. Die getuienis is gering, maar waarskynlik het Mozart hom ’n paar lesse gegee. Wat egter wel gedokumenteer is, is dat Mozart, nadat hy Beethoven die eerste keer ontmoet en na hom geluister het, aan omstanders gesê het: “Let op na hom – hy sal nog die wêreld aan die praat sit.” Beethoven se eerste verblyf in Wenen was egter van korte duur – sy ma het ernstig siek geword en gesterf. Sy pa se hele situasie het a.g.v. drankmisbruik versleg en hy is eindelik ontslaan. Beethoven was op agtienjarige leeftyd prakties hoof van die huishouding. Ten spyte van sy haglike huislike omstandighede en sy eie gebrek aan ’n behoorlike opvoeding en agtergrond, was hy reeds in dié stadium bekend en het bevriend geraak met belangrike mense in hoë kringe wat hom hul lewe lank geldelik en andersins sou steun, soos graaf Waldstein, die gesin Von Breuning en die violis Franz Ries.
In 1788 word Beethoven