mens kry reeds die gevoel van ’n scherzo, Beethoven se eie vinding wat hy eers in sy volgende simfonie amptelik sou bekend stel. Ook werp hy ’n ander tradisie oorboord deur die trio in dieselfde toonsoort (C maj) as die menuet te plaas. IV. Adagio – Allegro molto e vivace Na ’n skalkse inleiding gebou op ’n stygende toonleer, ontplof die musiek in ’n vrolike rondo in tipiese Haydn-styl.
Simfonie no 2 in D op 36 (35 min) Hierdie blymoedige simfonie is in 1802 in Heiligenstadt gekomponeer, juis toe Beethoven die Heiligenstadt-testament oor sy doofheid geskryf en terselfdertyd een van sy vele liefdesteleurstellings beleef het. Dit was dalk ’n opsetlike poging om sy gedagtegang in ’n ander rigting te dwing. I. Adagio molto – Allegro con brio Die stadige inleiding toon reeds hoe ver Beethoven van sy voorgangers staan: die spel van lig en donker, so kenmerkend van Beethoven, is hier sterk teenwoordig. Sonder oorgang verloop dit in die meer tradisionele Allegro, waarvan die eerste tema besonder lank is. II. Larghetto Een van Beethoven se melodierykste komposisies en ’n gunsteling van Schubert. Met die rustige, breë ontwikkeling van die talle melodieë en die “gewaagde” orkestrasie kry ons ook al weer ’n beeld van iemand wat met groot selfversekerdheid weet wat hy wil en dat hy kan. III. Scherzo: Allegro Hier is Beethoven se gedurfde vernuwing: hy vervang die elegante menuet deur die meer robuuste scherzo. Hierdie kort deel is soos ’n klein ontploffing, met ’n eenvoudige trio. IV. Allegro molto Ewe uitgelate as die scherzo. Albei temas is buitelend (hoewel die tweede iets meer elegant vertoon) en die slot is vreugdevol.
Simfonie no 3 in E-mol op 55 (“Eroica”) (52 min) Hierdie simfonie is in 1804 gekomponeer en is aanvanklik aan Napoleon opgedra. Toe Beethoven egter hoor dat sy held homself as keiser laat kroon het, het hy volgens sy leerling Ries, wat die tyding gebring het, verwoed uitgeroep: “Dan is hy ook maar ’n gewone mens! Nou sal ook hy alle menseregte vertrap en net sy eersug botvier; hy sal hom nou bo andere stel en ’n tiran word.” Daarop het Beethoven die opdrag aan Napoleon geskrap en dit vervang deur die woorde “Heldesimfonie om die gedagtenis van ’n groot man te vereer”. Met hierdie simfonie het Beethoven die nuwe wêreld betree en afskeid geneem van die klassieke simfonie van sy voorgangers, hoewel sy vormbeheer nog altyd onberispelik is. I. Allegro con brio Twee harde akkoorde ruk die luisteraar reg om die nerveuse eerste tema te hoor, donker aangebied deur die tjello’s. Die tweede tema is milder en word deur die houtblasers gespeel. Die ontwikkeling is meesterlik, vol onverwagte wendinge, maar nog altyd in breë trekke in die klassieke vorm. Dit is ’n uitgebreide werk, een van die langste bewegings in die 19de-eeuse simfonieskat. II. Marcia funèbre: Adagio assai ’n Aangrypende treurmars (of dodemars) waarvan die hooftema saggies deur die viole aangekondig word. Ander instrumente neem dit oor en dan volg die tweede tema. Twee geweldig klimaktiese tussendele (een in fugatiese vorm) onderbreek die elegiese treursang, waarvan die tema egter op die ou einde terugkeer. III. Scherzo: Allegro vivace Die somberheid van die treurmars word verdryf deur hierdie opgewekte volksliedagtige scherzo waarvan die trio ’n jagmotief is, gespeel deur drie horings. IV. Allegro molto Na ’n vurige inleiding deur die strykers hoor ons die tema waarop elf variasies gebaseer word. Hierdie tema is ook al tevore gebruik in Die Geschöpfe des Prometheus (Die skepsels van Prometheus) en in die *Eroica-variasies op 35. Daar is ’n verwantskap tussen hierdie tema en die eerste tema van die eerste beweging.
Simfonie no 4 in B-mol op 60 (35 min) Hierdie romantiese, lewensblye werk is in 1806 gekomponeer in opdrag van graaf Franz von Oppersdorf wat ’n stewige fooi betaal het. Beethoven was verlief op Thérèse von Brunswick, en in blymoedige stemming. Schumann het die werk beskryf as “’n slanke Griekse maagd tussen twee Nordiese reuse”. I. Adagio – Allegro vivace ’n Lang, stadige inleiding laat niks vermoed van die vrolikheid wat gaan losbars as die Allegro eers begin nie. II. Adagio Liriese, hoogs melodieuse musiek. Gegrond in ’n stewige ritmiese patroon vind mens hier verbasend subtiele variasies van tema en harmonie met tussendeur kragtige klimakse. III. Allegro vivace Die menuet herleef in hierdie beweging: dit, sowel as die trio, word twee keer gespeel. In die menuet is die ritmiese aanslag ’n eggo van die Adagio, maar swaarder; die trio gebruik houtblasers as soliste teen ’n ligte samespel van strykers. IV. Allegro ma non troppo ’n Robuuste Finale wat laat dink aan dié van Mozart. Die tweede tema, vir hobo en fluit, is van ’n teerheid in skerp teenstelling tot die begin van die beweging, maar kan nie die algemeen dartele sfeer verander nie.
Simfonie no 5 in C min op 67 (34 min) Dié simfonie is sekerlik Beethoven se bekendste werk, en ook die eerste waarmee hy in sy lewe bekendheid en roem buite Wenen verwerf het. Beethoven het in 1805 daaraan begin werk, maar dit onderbreek om Simfonie no 4 te komponeer; No 5 is eers in 1807 of vroeg in 1808 voltooi. I. Allegro con brio Van die vier fortissimo note (seker die bekendste vier note in die musiek) waarmee die simfonie begin, het Beethoven glo gesê: “So klop die noodlot aan die deur.” Dit is dramatiese, stormagtige musiek wat feitlik net op die ritmiese patroon gebaseer is en werk met ritme, klank en harmonie terwyl die melodiese lyn op die agtergrond is. II. Andante con moto Hierdie beweging vergoed vir die afwesigheid van melodie in die eerste. ’n Pragtige melodie in die tjello’s lui die beweging in; sy effens marsagtige aard word bevestig deur ’n forse tweede tema in die blasers. Die “noodlotsmotief” van die eerste beweging maak telkens sy verskyning. III. Scherzo: Allegro Dit is geen grappige musiek nie. Berlioz het hierdie beweging as ’n heksesabbat beskryf. Weer eens is die “noodlotsmotief” aanwesig en sterk gepunktueerde frases van vier note weerklink in verskillende instrumente en in wisselende, soms skerp kontrasterende luidheid. Die beweging eindig nie formeel nie, maar ’n onheilspellende poukegeroffel lei tot ’n geweldige crescendo wat direk oorgaan tot IV. Finale: Allegro Die noodlot word deur hierdie triomfantelike musiek verdryf. Ook hier is die ritmiese patroon baie belangrik, maar die temas van hierdie Allegro is ewe onstuitbaar as die gang van die musiek. In die middel van die beweging is daar ’n kort herhaling van die Scherzo-tema, maar die oorwinningsklanke neem weer oor en die simfonie eindig op ’n triomfantelike noot.
Simfonie no 6 in F op 68 (“Pastorale”) (43 min) Beethoven was baie lief vir die natuur en dit is nie vreemd dat dit in ’n musiekwerk soos dié tot uiting sou kom nie. Beskrywende musiek van dié aard was hoog in die mode en opnuut lewer Beethoven die onbetwiste meesterstuk in die genre. I. Erwachen heiterer Gefühle bei der Ankunft auf dem Lande (Ontwaking van opgewekte gevoelens by die aankoms op die platteland): Allegro ma non troppo ’n Sangerige tema deur die strykers skep dadelik die sfeer, nie net van hierdie beweging nie, maar van die hele werk. Die tweede tema is soos ’n dansliedjie. Daar is nie veel uitdruklike natuurnabootsings in hierdie beweging nie. II. Szene am Bach (Toneel by die stroompie): Andante molto mosso Niemand wat die moeitelose gang van die musiek in hierdie beweging aanhoor, sou kon raai dat Beethoven geworstel het met die musiekprobleme nie, soos blyk uit sy sketsboek. ’n Opgewekte ritme suggereer die vloei van die water en verskillende voëlgeluide klink op. III. Lustiges Zusammensein der Landleute (Vrolike samekoms van boermense): Allegro ’n Scherzo vol dansdeuntjies wat lei tot IV. Gewitter, Sturm (Donderweer, storm): Allegro Die boeredans word ru onderbreek deur ’n storm en met suiwer musikale effekte beeld Beethoven ’n enigsins beangstigende stormtoneel uit. V. Hirtengesang – Frohe, dankbare Gefühle nach dem Sturm (Herderslied – vrolike, dankbare gevoelens na die storm): Allegretto Die stemming van die eerste beweging word herskep met ’n pragtige melodie in die viole. In die rondovorm word hierdie tema drie maal herhaal.
Simfonie no 7 in A op 92 (40 min) Hierdie werk sluit aan by die “helde”karakter van No 3 en No 5. I. Poco sostenuto is veel meer as ’n blote inleiding. Hierdie uitgebreide deel staan op sy eie met sy eie tema, en weer verstom Beethoven die luisteraar met wat hy alles met oënskynlik eenvoudige materiaal kan vermag. Sy gebruik van toonlere in hierdie deel is geniaal. Die Vivace is gegrond op die ritmiese motief van die inleiding, maar is in ’n baie snel tempo en herinner aan ’n uitbundige dans. II. Allegretto Ten spyte van sy benaming is hierdie deel ’n pragtige elegie wat struktureel en andersins saamhang met die treurmars in die Eroica. III. Presto – Assai meno presto ’n Beweging wat gekenmerk word deur skerp teenstellings in volume en ’n afwyking bring van die gebruiklike scherzo-styl. Die hooftema word drie maal gehoor. IV. Allegro con brio ’n Sterk ritmiese deel met gedurfde spronge en ’n oorweldigende klimaks.
Simfonie no 8 in F op 93 (27 min) ’n Kort, speelse simfonie. I. Allegro vivace con brio Sonder enige inleidende akkoorde of frases val die simfonie met die deur in die huis: ’n opgewekte tema met bravade deur die hele orkes