Eers dertien jaar later komponeer Beethoven weer trio’s, die twee op 70, waarvan no 2 om onduidelike redes bekend staan as die Geister-trio (Spook). Sy belangrikste trio, en een van die heel grootste werke in die genre, is egter die Trio op 97, die Aartshertog-trio (45 min). Gekomponeer in dieselfde periode as die Strykkwartet op 95 is dit ’n positiewe werk met ’n byna triomfantelike toon. Dit is al ’n simfonie vir die klaviertrio genoem. I. Allegro moderato ’n Majestueuse liriese tema wat die titel van die Trio waardig is, lei die werk in en word op ’n byna ontspanne wyse uitgewerk. II. Scherzo Soos in soveel ander werke is die eenvoudige toonleer weer die basis van hierdie beweging, afgewissel met ’n lewendige trio, gedeeltelik soos ’n wals. III. Andante cantabile Beethoven sê die sangerige Andante moet ook “lewendig” gespeel word en hierdie reeks variasies dui vooruit na sy groot variasie-werke vir die klavier aan die einde van sy lewe. Die beweging gaan oor tot IV. Allegro moderato, ’n rondo waarin die klavier die botoon voer en tot ’n briljante slot lei.
Tjellosonates Beethoven het vyf tjellosonates geskryf, in elk van sy drie periodes. Die eerste twee is op 5 en is jeugwerke, ook in vergelyking met die trio’s op 1. Uit sy middelperiode kom die Sonate in A op 69 (28 min), ’n liriese, sangerige werk wat sterk ooreenstem met die Klavierconcerto no 4. Sy twee meesterwerke dateer egter uit sy laaste periode toe hy nie meer vir duo’s geskryf het nie. Hierdie twee “vrye sonates” is opgedra aan gravin Erdödy.
Sonate in C op 102 no 1 (17 min) bestaan net uit twee bewegings. I. Andante – Allegro vivace ’n Sangerige inleiding word gevolg deur ’n sterk ritmiese deel. II. Adagio – Andante – Allegro vivace Die aarselende Adagio lei tot ’n Andante waarin ons die tema van die begin van die werk hoor, weer, soos in die eerste beweging, gevolg deur ’n besonder snelle deel.
Sonate in D op 102 no 2 (22 min) I. Allegro con brio Die eerste beweging is lewendig, maar liries en die temas word deeglik uitgewerk. II. Adagio con molto sentimente ’n Tydgenoot het dit een van Beethoven se rykste en sensitiefste inspirasies genoem. Dit is reeds grotendeels in die styl van die rypste later werke en lei sonder pouse tot III. Allegro fugato Die oorgang tussen die bewegings is briljant en die fuga-komponering vir tjello en klavier ’n toonbeeld van Beethoven se genialiteit.
Vioolsonates Met sy tien vioolsonates het Beethoven weer vernuwing gebring in ’n vorm wat tevore gewoonlik beskryf is as sonates vir klavier met vioolbegeleiding.
Sonate no 5 in F op 24 (“Lente”) (34 min) Die bynaam van hierdie sonate kan stellig toegeskryf word aan die sonnige, vredige aard daarvan. Die werk bestaan uit vier bewegings. I. Allegro ’n Sag vloeiende melodie sing bo ’n stromende klavierparty. Geen wolkie in hierdie musiek nie. II. Adagio molto espressivo ’n Pragtige liriese beweging wat spreek van innerlike geluk. III. Scherzo, trio Hierdie kort beweging met sy staccato scherzo is vol humor. IV. Rondo: Allegro ma non troppo Ewe melodieryk as die eerste beweging stroom die tema in sy herhalings verby en sluit ’n geluksalige, probleemlose werk gepas af.
Sonate no 9 in A op 47 (“Kreutzer”) (35 min) Dit is seker Beethoven se beroemdste vioolsonate. Met hierdie werk het hy die vioolsonate uit die salon na die konsertsaal verskuif. I. Adagio sostenuto – Presto ’n Dramatiese beweging waaruit dadelik blyk wat die komponis bedoel het toe hy gesê het dat die sonate soos ’n concerto gespeel moet word. II. Andante con variazioni ’n Stel variasies, minder ernstig as gewoonlik in Beethoven se sonatevariasies. III. Finale: Presto Soos die eerste presto beweging word die sonate weer eens dramaties afgesluit. Deur sy sterk bou en virtuose aard is dit duidelik ’n werk wat tot die middelperiode behoort.
Sonate no 10 in G op 96 (27 min) is in 1812 gekomponeer en bestaan uit vier bewegings. Dit is taamlik vinnig gekomponeer vir ’n besoek van die Franse virtuoos Pierre Rode, maar Beethoven het besef dat die man nie meer eersterangs was nie, en het ’n sonate gelewer wat min eise aan die violis stel en die gewig van die musiek na die pianis oorgedra het. Aangesien die pianis ’n amateur was, is ook die klavierparty nie te moeilik nie.
KLAVIERSOLO
Beethoven het verskeie instrumente bespeel, maar sy roem as uitvoerende kunstenaar het berus op sy klavierspel; hy was beskou as een van die beste virtuose van sy tyd. Dit is dus verstaanbaar dat hy ’n aansienlike hoeveelheid werke vir hierdie instrument sou komponeer. Hy het ’n groot aantal kort werke gekomponeer, waarvan baie gereeld uitgevoer word. Afgesien van talle stelle variasies (waarvan die twee belangrikstes later behandel word) kan mens noem die twee Rondo’s op 51 no 1 en 2, wat drie jaar van mekaar gekomponeer is, die Rondo a Capriccio in C op 129 (6 min) (bekend as Woede oor ’n verlore stuiwer), die meesleurend melodieuse Andante in F (9 min) (ook bekend as Andante favori) en die misleidend eenvoudige Für Elise (3 min), wat bloot as klavierstuk beskryf is.
Bagatelles Die woord beteken “onbenulligheid”. Dié musiekvorm is ’n uniek Beethoveniaanse skepping. Die stukke is almal kort, net enkele minute lank. Daar is drie stelle. Op 33 bevat sewe stukke uit sy vroeë tyd; hier vind mens van die mooiste melodieë wat Beethoven in hierdie periode geskryf het en hy noem no 2 ’n scherzo, die nuwe vorm wat hy so pas in sy langer werke begin invoer het om die menuet te vervang. Op 119 is “nuwe” bagatelles genoem en daar is altesaam elf. Hoewel die groep eers in 1822 uitgegee is, is hulle oor ’n langer tyd geskryf en bevat stukke in verskillende style. Die laaste ses is as Op 126 gepubliseer en behoort ten volle tot die derde periode. Hierdie bagatelles wys dat mens nie lang, komplekse werke nodig het vir ware diepsinnigheid nie. Hulle is so ryp as sy laaste sonates en die Diabelli-variasies, met vreemde harmonieë en lang stiltes.
Diabelli-variasies in C op 120 (52 min) In 1823 het die Weense uitgewer en mindere komponis Antonio Diabelli ’n vyftigtal komponiste uitgenooi om elk een variasie te skryf oor ’n walstema wat hy self sou verstrek. Onder dié wat gevra is, was Liszt, Schubert, Hummel, Czerny – en Beethoven. Beethoven het hom nie aan die uitnodiging gesteur nie, maar later op eiesinnige manier begeesterd geraak en 33 variasies op Diabelli se tema geskep. Dit is sy laaste groot werk vir die klavier en dit staan, met die laaste vyf sonates, as die grootste klavierwerke van die meester. In var 22 verskyn ’n tema uit Mozart se Don Giovanni. Ook hier loop die werk uit op ’n grootse fuga (var 32) en die laaste variasie is ’n sangerige menuet waarin mens die indruk kry van ’n gevoelvolle afskeid, soos die coda van die Sonate no 32.
Eroica-variasies in E-mol op 35 (34 min) Die tema vir hierdie stel van vyftien variasies kom meermale in sy werke voor, o.m. in die slotbeweging van die *Simfonie no 3, vandaar die benaming Eroica. Dit is ’n lewendige en deurdagte stel variasies, ondersteun deur ’n volgehoue bas, darem nie heeltemal ostinato nie, wat daaraan die karakter van ’n passacaglia verleen. Die werk word afgesluit met ’n magistrale fugale gedeelte, waarmee Beethoven ’n nuwe tradisie vir die variasiewerk in die lewe roep. Hierdie laaste variasie duur byna tien minute uit die totale speeltyd van die werk en eindig met ’n sangerige coda.
Sonates Beethoven se 32 klaviersonates is deur Hans von *Bülow beskryf as die Nuwe Testament van klaviermusiek. Hierdie indrukwekkende reeks werke, wat in Schnabel se teksuitgawe 862 gedrukte bladsye beslaan, weerspieël Beethoven se hele ontwikkelingsgang as komponis vanaf die jeugdige drie sonates op 3, uitgegee toe die komponis 26 was, tot die indrukwekkende laaste sonate op III, uit sy 52ste jaar en een van die hoogtepunte van sy laaste periode. Slegs die bekendste sonates kan hier behandel word. Baie het byname waarvan die herkoms nie altyd duidelik is nie. Beethoven self het net aan twee (op 13 en op 81a) ’n naam gegee.
Sonate no 8 in C min op 13 (“Pathétique”) (19 min) I. Grave – Molto allegro e con brio Die eerste van slegs twee sonates wat Beethoven met ’n dramatiese stadige inleiding laat begin en uniek deurdat die tema van die inleiding twee maal in die ewe dramatiese en aangrypende Allegro herverskyn. II. Adagio cantabile ’n Pragtige melodie van agt mate begin hierdie gewilde beweging sonder seremonie, afgewissel deur twee episodes. Die emosionele krag van I. verstil hier in liriese sangerigheid. III. Rondo: Allegro ’n Ligte, melodieryke afsluiting in ’n heeltemal ander emosionele aard as die eerste twee bewegings.
Sonate no 14 in C-kruis min op 27 no 2 (“Maanlig”) (16 min) I. Adagio sostenuto In ’n belangrike vernuwing begin Beethoven die sonate met die stadige beweging, ’n sangerige arpeggio stuk wat aan die een kant herinner aan die preludes van Bach en aan die ander vooruitwys na die nokturnes van Chopin. Die bynaam, gegee