vertaling). Alles ontlok hewige emosionele reaksies. Die Engelse toneelspelers keer terug en hy reël ’n konsert van sy eie werke waarheen hy Smithson uitnooi, maar sy kom nie.
Nou besluit Berlioz om ’n outobiografie in musiek te skryf en hy noem dit ’n *Symphonie fantastique. Ten spyte van die emosionele agtergrond, is hierdie simfonie ’n baken in die musiekgeskiedenis: die *idée fixe, wat Wagner later die *Leitmotiv sou noem, die frase wat met ’n bepaalde emosie of situasie of karakter verbind word en telkens terugkeer, kom vir die eerste keer aan die bod in die Symphonie fantastique.
In 1830 wen Berlioz eindelik die *Prix de Rome. Na sy terugkeer in 1832 is Harriet Smithson en haar Engelse akteurs weer in Parys. Hulle is in ’n finansiële krisis en Berlioz reël ’n konsert om hulle te help. So ontmoet hy Smithson uiteindelik, en in 1833 trou hulle – met die onthulling aan Berlioz dat sy vrou diep in die skuld is. Dit lei tot ongewone werksaamheid by Berlioz. Hy komponeer (vir Paganini) die simfonie vir altviool en orkes Harold en Italie, die opera Benvenuto Cellini en die Requiem. Die opera was ’n mislukking, maar later, in 1838, is daar triomfantelike suksesse met Harold en die Symphonie fantastique.
Hy knoop ’n verhouding aan met Maria Recio, ’n swak sangeres, wie se loopbaan hy probeer bevorder. Hy neem haar saam op reise in die buiteland, maar sy is ’n verleentheid en Harriet se verbittering groei.
In 1844 publiseer hy sy standaardwerk oor orkestrasie, Traite d’Instrumentation, ’n werk wat vandag nog geraadpleeg word. Twee jaar later voltooi hy Le damnation de Faust (Die verdoeming van Faust). Hy maak ontsaglike reklame vir die eerste uitvoering, maar dit is ’n mislukking. Sy haglike finansiële posisie word gered met ’n reis deur Rusland waartydens hy goed verdien met sy konserte.
In 1854 sterf Harriet na ’n lang siekbed en hy trou met Maria Recio. In dieselfde jaar komponeer hy die oratorium L’enfance du Christ (Die kinderdae van Christus) en nog verskeie operas: eers Les Troyens (Die Trojane) en daarna Béatrice et Bénèdict, sy laaste werk. Geeneen was ’n sukses nie. In 1862 sterf Maria en sy laaste sewe jaar verslyt Berlioz deur rond te reis en verskeie liefdesverhoudings aan te knoop, maar hy komponeer niks meer nie. Naas sy musiek het hy sy belangrike handleiding tot orkestrasie en sy Memoirs nagelaat.
Berlioz is soos ’n oordrewe voorstelling van die romantikus. Sy werk het baie dikwels skerp uiteenlopende menings uitgelok. Daar is sommiges wat dit as hipersentimenteel, melodramaties en waardeloos bestempel. Tog het Berlioz ’n aantal merkwaardige werke gekomponeer wat die toets van die tyd deurstaan het. Hy was ’n uitstekende orkestreerder en hoewel hy nie een van die topfigure van sy tyd was nie, kan sy musiek nie geringgeskat word nie. Die Symphonie fantastique, met sy idée fixe, is ’n belangrike vernuwende werk. ’n Sekere oordadigheid kenmerk egter baie van sy werke.
ORKES
Ouverture Le Carnaval Romain op 9 (Die Romeinse karnaval) (9 min) Die werk is gebaseer op temas uit die opera Benvenuto Cellini. Dit begin met ’n lewendige tema in die strykers, gevolg deur ’n tere melodie op die Engelse horing (’n liefdesmotief in die opera), oorgeneem deur strykers. ’n Derde karnavalstem verskyn en die drie temas word vervleg.
Symphonie fantastique op 14 (50 min) Hierdie outobiografiese “Fantastiese simfonie” is geïnspireer deur Berlioz se liefde vir Harriet Smithson en die komponis het ’n *program daarvoor geskryf waarin hy die dramatiese verloop wat nie in besonderhede deur die musiek uitgebeeld kan word nie, verduidelik. I. Réveries – Passions (Drome – Hartstogte) Largo – Allegro agitato e appassionato assai. ’n Jong kunstenaar is smartlik verlief en die vrou word voorgestel deur ’n tema, die sg. idée fixe, wat kort ná die begin van die werk verskyn in die fluit en strykers, en in elke beweging sy opwagting maak. Die tema oorheers hierdie beweging. II. Un bal (’n Bal) Allegro non troppo Die kunstenaar verbeel hom in sy drome dat hy in ’n balsaal is waar hy sy geliefde sien, maar nie kan bereik nie. III. Scène aux champs (Toneel op die platteland) Adagio Die kunstenaar hoor twee herders (Engelse horing en hobo) maar die vredige sfeer word versteur deur die idée fixe: ’n skim van sy geliefde. Eindelik keer die pastorale tema terug. IV. Marche au supplice (Gang na die skavot) Allegretto non troppo In ’n angsdroom is die kunstenaar ter dood veroordeel weens moord op sy geliefde. Hy dink aan haar, maar die skavot onderbreek ru die idée fixe. V. Songe d’une nuit de Sabbat (Droom van ’n heksesabbat) Larghetto – Allegro Die heksesabbat word gehou vir die kunstenaar se begrafnis. Die idée fixe is nou verwring, want die geliefde neem deel aan die orgie. ’n Dies irae klink op en word ten slotte saam met die heksedans gehoor.
BERNSTEIN, LEONARD (25 Aug 1918–14 Okt 1990) Amerikaanse komponis. Hy het gestudeer aan Harvard en die Curtis Institute in Philadelphia. Bernstein het o.m. drie simfonieë, ’n koorwerk Chichester Psalms en ’n Mis gekomponeer, maar is veral beroemd om West Side Story, ’n verbluffende kombinasie van sang en dans, gebaseer op die Romeo en Juliet-verhaal, en ongetwyfeld die belangrikste Amerikaanse musical sedert Gershwin met liedjies soos Tonight, Maria, I feel pretty en Somewhere. Hy was ook ’n beroemde dirigent.
Besyferde bas Sien Continuo.
Bitonaliteit Die gelyktydige aanwesigheid van twee toonaarde.
BIZET, GEORGES (25 Okt 1838–3 Jun 1875) Franse komponis. Hy het uit ’n hoogs musikale familie gestam en vroeg reeds sy talent geopenbaar. Hy het les ontvang by uitstekende leermeesters soos *Halévy, met wie se dogter hy getroud is. As tiener het hy ’n eerste prys gedeel in ’n operette-kompetisie wat Offenbach uitgeskryf het. In 1857 wen hy die *Prix de Rome en in die Italiaanse hoofstad skryf hy o.m. ’n “ode-simfonie”, Vasco da Gama. Na sy terugkeer in 1860 vestig hy hom in Parys as komponis. Hy het ’n gangbare loopbaan gehad, maar geen groot roem verwerf nie. Hy het meer as twintig operas en operettes (sommiges net in een bedryf) gekomponeer en selfs dié onder die vroeës wat vandag nog in geheel of in uittreksels gehoor word, soos Les pêcheurs de perles (Die pêrelvissers) en La jolie fille de Perth (Die mooi meisie van Perth), was geen dawerende suksesse nie.
Hy word gevra om bykomstige musiek te skryf vir Daudet se toneelstuk *L’Arlésienne, maar dit word ook nie goed ontvang nie. Sy laaste werk, die opera *Carmen, word vandag nog beskou as een van die hoogtepunte in die operaliteratuur (en een van die gewildstes), maar die eerste opvoering was ’n fiasko en kort daarna is Bizet oorlede – nog nie 40 nie. Van sy *Simfonie in C, wat hy as sewentienjarige gekomponeer het, het niemand eens geweet voor die manuskrip in 1935 in die biblioteek van die Paryse Konservatorium ontdek is nie.
Bizet was nie ’n diepsinnige komponis wat belangrike vernuwings gebring het nie. Nietemin het hy in sy eie tyd veel meer erkenning verdien. Carmen is waarskynlik die gewildste opera in die repertoire en het selfs aanleiding gegee tot ’n gemoderniseerde weergawe oorgeplaas in ’n swart Amerikaanse gemeenskap met nuwe woorde deur Oscar Hammerstein II en getitel Carmen Jones.
ORKES
L’Arlésienne (Die vrou van Arles) Daar is twee suites gebaseer op die musiek wat Bizet vir Daudet se toneelstuk geskryf het. Die eerste is van die komponis self; die tweede is na sy dood saamgestel en bevat ook dele uit La jolie fille de Perth. Die oorspronklike stuk speel af in die Provence en Bizet het verskeie Provensaalse melodieë daarin verwerk. Die Eerste suite (18 min) bestaan uit vier dele: ’n Prélude (waarin een van die vroeë saxofoonpartye voorkom), ’n Minuetto, ’n Adagietto, een van Bizet se gewildste korter werke, slegs vir die strykers, en ’n Carillon met ’n sterk aanwesige kloktema. Die Tweede suite (18 min) bestaan eweneens uit vier dele, waarvan die laaste, ’n Provensaalse volksdans, die Farandole, populêr is.
Simfonie in C (20 min) ’n Bekoorlike jeugwerk vol herinneringe veral aan Schubert. Dit bestaan uit vier bewegings, die eerste en laaste in die konvensionele sonatevorm, die tweede ’n Adagio en die derde ’n Scherzo en trio.
OPERA
Carmen (160 min) Opera in vier bedrywe, gebaseer op ’n novelle van Mérimée. Dit is oorspronklik as *opéra comique geskryf. Bedryf I. ’n Plein voor ’n sigaretfabriek in Sevilla. Die boeremeisie Micaela (sop) soek na haar kêrel don José (ten), ’n offisier in die wag. Hy is nog nie aan diens nie. Marsjerende kinders boots die omruiling van die wag na (Avec la garde montante – Met die afloswag). Die middaguur breek aan en die fabrieksmeisies kom uit, heel laaste Carmen (mezzo) wat haar flikkers gooi na José