gespeel: ’n kragtige, vasberade, sterk Russiese tema. Die tweede tema is teer en liries en word deur die tjello’s ingelei. II. Scherzo: Molto vivace ’n Uitgerekte dissonante toon deur die koperblasers lei die sterk gesinkopeerde eerste tema deur die strykers in; die trio is ’n gevoelvolle tema deur die hobo met begeleiding deur triangel en harp. III. Andante ’n Weemoedige, dromerige beweging waarin die *pentatoniese skaal gebruik word. Blaasinstrumente is belangrik in die Andante. Dit gaan sonder pouse oor in IV. Allegro Na ’n inleiding van sewentien mate word die kordate eerste tema deur die volle orkes gespeel. Die tweede tema, aangekondig deur ’n soloklarinet, is ook lewendig maar nie so onstuimig soos die eerste nie. Die simfonie eindig met ’n lewendige coda van strykers, houtblasers, triangel en tamboeryn.
KAMERMUSIEK
Borodin het twee strykkwartette gekomponeer – ’n vorm wat glad nie in Rusland in swang was nie. (In die negentiende eeu het net Tsjaikofski ook dié vorm beoefen.) Die Kwartet no 2 (29 min) is die bekendste. Dit bestaan uit vier bewegings waarvan die stadige derde, die Notturno (Andante), buitengewoon gewild geword het en aan tallose verwerkings onderwerp is.
OPERA
Prins Igor (Knjaaz Igor) (155 min) Opera met Proloog en vier bedrywe. Borodin het goed twintig jaar daaraan gewerk, maar dit nie voltooi nie: dit is gedoen deur Rimski-Korsakof en Glazoenof, wat die werk ook gedeeltelik georkestreer het. Ouverture (11 min) Dit word dikwels as konsertstuk gespeel. Dit is gebou op temas uit die opera en is sterk ritmies. Die klimaks in die volle orkes is gebaseer op Igor se aria Ni sna. Proloog ’n Plein in die ou stad Poetiwel. Prins Igor (bar) en die Bojare (grondbesitters en howelinge) kom uit die katedraal: die invallende Polowtsers moet verslaan word. Daar is ’n sonsverduistering wat as slegte voorteken deur die skare vertolk word, maar prins Igor gaan voort. Hy neem afskeid van sy vrou, prinses Jaroslafna (sop), en haar broer, prins Galitski (bas-bar). Bedryf I. Toneel 1. Galitski, regent in Igor se afwesigheid, hou ’n losbandige fuifparty. Hy droom van Igor se val. I. 2. Jaroslafna se slaapkamer. Sy is bekommerd omdat sy nog niks van Igor gehoor het nie. Meisies kom binne om te kla oor Galitski se gedrag. Galitski kom self in en pronk dat hy Igor se troon gaan oorneem, maar sy suster dreig hom met hul vader. Bojare bring die nuus dat Igor verslaan en gevange geneem is. Chaos heers wanneer Poetiwel in vlamme staan. Bedryf II. Die Polowtser-kamp. Kontsjakofna (alt), dogter van die Khan, is verlief op die gevange prins Vladimir (ten), seun van Igor. Op haar groot aria (Pridjot li mili moi – Sal my geliefde kom) volg Vladimir se aria (Medlenno den pegasal – Stadig het die daglig verdwyn) en die hartstogtelike duo tussen die twee minnaars (Ljoebiesj li? – Het jy my lief?). Khan Kontsjak (bas), leier van die Polowtsers, bied Igor sy vryheid aan op voorwaarde dat hy belowe om nie verder teen hom te veg nie. Igor weier. Vir Igor se vermaak ontbied die Khan krygers en gevange vroue om te dans en te sing – dit is die Polowtser-danse. Tussendeur sing Igor sy aria (Ni sna, ni otdusja – Geen slaap, geen rus). Bedryf III. (Hierdie bedryf word soms weggelaat omdat dit nie as eg beskou word nie.) Igor ontvlug, maar Vladimir aarsel te lank en word gevang. Die Khan besluit dat Vladimir met sy dogter moet trou. Bedryf IV. Jaroslafna beween haar lot en die verwoeste stad (Akh, olagu ja – Ag, ek ween). Dan sien sy Igor aankom en hulle sing ’n ekstatiese duo (On, moi sokol jasjni – Dis hy, my skitterende valk). In ’n magtige koor huldig die volk hul prins.
BOULANGER, NADIA (16 Sept 1887 –2 Okt 1979) Franse komponis en leermeester. Dit is in laasgenoemde hoedanigheid dat Boulanger beroemd geword het. Haar leerlinge het ingesluit Berkeley, Copland, Harris en Piston. Sy het Monteverdi se madrigale aan die vergetelheid ontruk en gedirigeer en was aktief in die uitvoering (as dirigent) van belangrike eietydse musiek.
BOULEZ, PIERRE (26 Mrt 1925) Franse komponis en dirigent. Hy is in Montbrison gebore en het in Parys gestudeer, o.m. by *Messiaen. Reeds op 21 jaar het hy sy dirigentloopbaan begin en was aan die hoof van verskeie belangrike orkeste. Hy het hom toegespits op twintigste-eeuse musiek, later hoofsaaklik sy eie werke. Hy het verskeie orkeswerke gekomponeer, naas vokale musiek (o.m. Pli selon pli vir sopraan en orkes), kamermusiek, klaviersonates, twee bundels Structures vir twee klaviere, en musiek vir klankband. Hy word beskou as een van die belangrikste twintigste-eeuse komponiste.
Bourrée Franse dans in vierslagmaat.
Botone Behalwe die *grondtoon wat voortgebring word deur ’n instrument, is daar ’n komplekse aantal bykomende tone wat meeklink. Dié wat hoër as die grondtoon lê, word botone genoem.
BRAHMS, JOHANNES (7 Mei 1833–3 Apr 1897) Duitse komponis. Hy is in Hamburg gebore, en selfs sy lang verblyf in Wenen kon nie sy ernstige, selfs stugge Noord-Duitse geaardheid verander nie. Sy pa het die basviool gespeel en wou hê dat Johannes ook as orkesspeler opgelei word. Hoewel die seun verskeie instrumente bemeester het, was sy grootste belangstelling in klavier en so het hy eindelik ’n leerling geword van Eduard Marxen, wat ’n uitgebreide kennis van Bach en Beethoven gehad en ’n enorme invloed op Brahms se ontwikkeling uitgeoefen het. Sy lewe was moeilik en hy moes vir min geld klavier speel in kroeë.
’n Groot deurbraak kom in 1853 toe Brahms as begeleier ’n uitgebreide konsertreis met die vermaarde viool-virtuoos Reményi onderneem en so kennis maak met die violis en dirigent Joseph Joachim, met wie hy sy lewe lank bevriend sou bly en wat veel sou bydra tot die bekendstelling van Brahms se musiek. Reményi het Brahms se belangstelling in sigeunermusiek geprikkel.
Joachim het hom ’n bekendstellingsbrief aan Liszt gegee, maar Brahms het nie goed oor die weg gekom met die “meester van Weimar” nie en het homself (weer op Joachim se aanbeveling) by Schumann aangemeld. ’n Hegte vriendskap tussen hom en die egpaar Robert en Clara Schumann het ontstaan en Schumann het ’n geesdriftige artikel oor die jong Brahms geskryf. Tydens die geestelike ineenstorting van Schumann en ná sy dood in 1856 het Brahms standhoudend by sy vriende gestaan en alles in sy vermoë gedoen om Clara te help en te onderskraag. Hulle sou lewenslank intieme vriende bly, en niemand het ’n groter invloed op Brahms gehad as Clara Schumann nie. Daar was nooit enige aanduiding van meer as ’n platoniese verhouding tussen die twee nie.
Intussen het Brahms al ’n groot aantal werke gekomponeer, hoofsaaklik klavier- en kamermusiek, asook liedere, waarvan baie gepubliseer is. Sy eerste groots opgesette werk was die *Klavierconcerto no 1, waarvan die eerste uitvoering in 1859 ’n mislukking was. Brahms is hierna na Wenen waar hy o.m. dirigent van die Weense Singakademie en later van die koor van die Gesellschaft der Musikfreunde was. Hy het heelwat gereis, maar Wenen was nou sy woon- en werksentrum. Eintlik teen sy sin is hy as model van die “klassieke” komponis in die styl van Beethoven voorgehou teenoor die “moderne” Liszt en Wagner; gevoelens oor hierdie gewaande botsing het hoog geloop.
Brahms het standhoudend gekomponeer, nog steeds werk van meer intieme aard (solo-instrument en -stem, kamermusiek). Die uitvoering van die byna volledige *Ein deutsches Requiem in 1868 was ’n groot sukses, met Joachim en Clara Schumann albei in die gehoor. Hy het ook twee serenades vir orkes geskryf. Intussen het hy stadig gewerk aan sy *Simfonie no 1, wat eers in 1876 uitgevoer is.
Sy uiterlike lewensloop was nie merkwaardig nie. Hy het rustig gewerk, ’n groot verskeidenheid werke gekomponeer, en heelwat gereis en konserte gegee. ’n Tydelike breuk in sy vriendskap met Joachim is herstel danksy die *Dubbelconcerto vir viool en altviool, later gevolg deur die *Vioolconcerto.
Die dood van Clara Schumann in 1896 was vir hom ’n groot slag, vererger deur die feit dat hy weens ’n misverstand nie betyds was vir haar begrafnis nie. Hy was toe self al siek aan ’n lewerkwaal waaraan hy minder as ’n jaar later beswyk het. Hy is in Wenen begrawe langs Beethoven en Schubert. Dvořák was een van die draers.
Brahms was ’n streng formele komponis met sy wortels in die klassieke tradisie. Hans von Bülow het gepraat van die drie B’s: Bach, Beethoven en Brahms. Dit beteken egter nie dat hy ’n tradisionalis of ’n epigoon was nie. Al is sy Simfonie no 1 skertsend Beethoven se Tiende genoem, is daar belangrike verskille tussen die twee. Sy werk is oor die algemeen ernstig, diepsinnig en gedrae, maar het ook voortreflike ligte oomblikke soos die walse, Hongaarse danse en talle verwerkings van Duitse volksliedere. Brahms het bykans in elke vorm en vir elke instrument of groep gekomponeer. Alleen die opera het hy nooit aangepak nie.
ORKES
Ouvertures Brahms het twee ouvertures gekomponeer, waarvan die Tragiese ouverture