mi o swojej babci, która była bardzo religijna, a jednocześnie głęboko przekonana, że okolice pobliskiego źródła zamieszkują lamie. José Miguel de Barandiarán był duchownym mieszkającym w niewielkim Ataun w prowincji Gipuzkoa, a jednocześnie badaczem baskijskich tradycji i wierzeń. W jednej ze swoich prac zapisał relację człowieka, którego ojciec zwierzył się księdzu, że w pobliżu rzeki widział lamie. Duchowny odpowiedział mu: „Wszystko, co ma swoją nazwę, istnieje, ale zachowaj to w sekrecie, nie trzeba mówić, że istnieją”98.
Niektórzy piszą „Guernica”, inni „Gernika”, w Polsce często słyszę „Guernika” (z wymawianym u). Jednak mieszkaniec tego miasta powie o sobie, że jest Gernikekoa, co znaczy, że pochodzi z Gernike (miasto nazywają oni nie Gernika, lecz właśnie w ten sposób). Dowiaduję się tego od mieszkającej tu Izaro – to z nią się dziś spotkam. Izaro przez pewien czas mieszkała w Polsce, była lektorką języka baskijskiego na Uniwersytecie imienia Adama Mickiewicza w Poznaniu. I choć nie widziałyśmy się kilkanaście lat (trudno w to uwierzyć), to rozpoznaję ją natychmiast. Jest wczesne popołudnie, docieram do miasta autobusem, znacznie szybciej, niż zapowiadała mi pani pracująca w informacji turystycznej, która przestrzegała mnie przed korkami na drogach i sporą, według niej, odległością. A ponieważ już dawno nie byłam w Gernice, uznałam, że z pewnością ma rację. Opowiadam o tym Izaro, która śmieje się, że dla wielu mieszkańców Bilbo znajdująca się w odległości zaledwie trzydziestu trzech kilometrów Gernika to „głęboka Bizkaia”. Siadamy na zewnątrz przy kawiarnianym stoliku. Rozmawiamy o lokalnym patriotyzmie, miłości mieszkańców do tego miasteczka, ważności miejscowych świąt. Miałam kiedyś okazję w nich uczestniczyć, pamiętam grupki ludzi w zwyczajowych chustkach zawieszonych na szyi, muzykę, pokazy tradycyjnych sportów. Na chwilę przystają przy nas siostry Izaro, w drodze na plac zabaw z dziećmi. Dobrze poznawać to miasto również w taki sposób, obserwując jego codzienność, widząc w nim nie tylko Symbol. Bo nazwa Gernika (a właściwie Guernica) stała się uosobieniem wartości pokoju, okrucieństwa wojny. „Gernika – miasto pokoju” – taki napis widnieje zresztą przy wjeździe. To niewielkie baskijskie miasto jest jednocześnie jednym z najbardziej znanych, niestety za sprawą tragicznych wydarzeń. 26 kwietnia 1937 roku zbombardowało je niemieckie lotnictwo[22]. To był poniedziałek, dzień zwyczajowego targu. Myślę o tym, kiedy któregoś dnia przyjeżdżam do Gerniki z grupką studentów i chodzimy między stoiskami, przyglądając się z uwagą oferowanym produktom i rozmawiając ze sprzedawcami. Przerażeni świadkowie tamtych wydarzeń mówili o tym, że całe miasto stanęło w ogniu99. Był to bezprecedensowy atak na ludność cywilną i na symboliczne miasto dla Basków ze względu na znajdujący się w nim dąb, przy którym przedstawiciele lokalnych władz debatowali i zatwierdzali swoje ustalenia, a kastylijscy władcy zobowiązywali się do przestrzegania baskijskich Praw100. Pieśń Gernikako Arbola autorstwa dziewiętnastowiecznego barda José Maríi Iparraguirre, będąca wyrazem hołdu dla tego dębu, jest dla wielu nieoficjalnym hymnem Baskonii101. Według Anny Marii Guasch w tym jednym słowie – Guernica – ucieleśnia się wojna domowa w Kraju Basków102. Gernikę można określić jako jedno z kluczowych dla jego mieszkańców „miejsc znaczących”. Ludger Mees, historyk, „Niemiec z pochodzenia, Bask z wyboru”103, zauważył, że:
Gernika jest zapewne baskijskim miejscem pamięci par excellence. Nie istnieje bowiem w pamięci zbiorowej Basków żadne inne miejsce, osoba czy symbol tak obecny i wciąż tak ważny jak ta mała miejscowość biskajska położona około 30 kilometrów od stolicy prowincji, Bilbao104.
Zbombardowanie Gerniki wydarzyło się w kwietniu 1937 roku w czasie hiszpańskiej wojny domowej (1936–1939)[23], a za sprawą obrazu namalowanego przez Pabla Picassa miasto urosło do rangi symbolu tragicznego losu ludności cywilnej oraz okrucieństwa wojny i sprzeciwu wobec niej. Samo dzieło stało się przedmiotem sporów związanych nie tylko z nim jako takim, ale też z miejscem, w jakim się znajduje. Guernica Picassa jest częścią kolekcji madryckiego Muzeum Królowej Zofii105. Zdaniem wielu Basków powinna się jednak znajdować w Gernice, stąd postulat, który dostrzec można nawet na murach w baskijskim miasteczku – „Guernica
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу целиком, купив полную легальную версию на ЛитРес.
Безопасно оплатить книгу можно банковской картой Visa, MasterCard, Maestro, со счета мобильного телефона, с платежного терминала, в салоне МТС или Связной, через PayPal, WebMoney, Яндекс.Деньги, QIWI Кошелек, бонусными картами или другим удобным Вам способом.