Gdybym chociaż miał telewizor, pomyślał Marek Marek, leżąc na wznak. Nie mógł spać; kilka razy wstawał w nocy i pił wodę z wiadra; była zimna, straszna. Jego ciało zamieniało ją w łzy, które same zaczęły płynąć wieczorem i płynęły do rana. Zalewały mu uszy i łaskotały w szyję. Nad ranem przysnął na chwilę, a kiedy się obudził, jego pierwszą myślą było, że nie ma już wódki w zbiorniku na wodę.
Wstał i odlał się do garnka. Zaczął szukać po szufladach sznurka, ale że nie znalazł, zerwał zasłonkę ze starego, wyblakłego kretonu i wyciągnął z niej kabel, na którym wisiała. Zobaczył za oknem Takiego-a-Takiego, jak pchał ten swój rower do Rudy. Markowi Markowi zrobiło się nagle błogo; deszcz na zewnątrz wreszcie ucichł i szare zimowe światło lało się wszystkimi oknami do wnętrza. Ptaszysko też ucichło, może już zdechło. Marek Marek zrobił pętlę z kabla i przywiązał ją do haka przy drzwiach, na którym kiedyś matka wieszała patelnie. Chciało mu się palić i jeszcze raz zaczął szukać papierosa. Słyszał szeleszczenie każdego papierka, trzeszczenie podłogi, drobne uderzenia o deski, gdy rozsypał jakieś tabletki. Nie znalazł. Podszedł więc prosto do haka, założył sobie pętlę na szyję i osunął się na podłogę. Poczuł ogromny, niesprawiedliwy ból w karku. Chwilę kabel prężył się, a potem zwiotczał i zsunął się z haka. Marek Marek upadł na ziemię. Nie rozumiał, co się stało. Ból promieniował po całym ciele, ptaszysko znowu zaczęło krzyczeć. „Żyłem jak świnia i umrę jak świnia”, powiedział Marek Marek na głos i w pustym domu brzmiało to jak zaproszenie do rozmowy. Ręce mu drżały, gdy jeszcze raz przywiązywał kabel do haka – plótł go w węzły, motał i skręcał. Pętla była teraz dużo wyżej niż przedtem, nie tak wysoko, żeby potrzebował krzesła, i nie tak nisko, żeby mógł usiąść. Przełożył pętlę przez głowę, chwilę kołysał się na piętach w przód i w tył, a potem nagle rzucił się na ziemię. Tym razem ból był tak silny, że go zamroczył. Jego usta łapały powietrze, a nogi rozpaczliwie poszukiwały oparcia, choć wcale tego nie chciał. Szamotał się, zdziwiony tym, co się dzieje, aż nagle, w jednej chwili ogarnęło go tak wielkie przerażenie, że się zsikał. Patrzył na swoje stopy w podartych skarpetkach, jak wierzgały, ślizgając się w kałuży moczu. Zrobię to jutro, pomyślał jeszcze z nadzieją, ale nie mógł już znaleźć oparcia dla ciała. Rzucił się jeszcze w przód i próbował podeprzeć się rękami, ale w tym samym momencie usłyszał w głowie trzask; to był huk, wystrzał, wybuch. Chciał złapać się ściany, ale jego ręka zostawiła na niej tylko brudny, wilgotny ślad. Znieruchomiał, bo jeszcze miał nadzieję, że wszystko, co złe, przejdzie bokiem i nie zauważy go. Wlepił oczy w okno i jakaś niewyraźna, zanikająca myśl przyszła mu do głowy: że Taki-a-Taki wróci. Potem jasny prostokąt okna zniknął.
Sny
W zeszłym roku dałam ogłoszenie do „Giełdy Dolnośląskiej”, że zbieram sny, ale szybko się rozczarowałam, bo ludzie próbowali mi je sprzedawać. „Umówmy się na cenę”, pisali, „Proponuję 20 złotych za sen. To uczciwa cena”. Więc zrezygnowałam; zbankrutowałabym na cudzych snach. Bałabym się, że zmyślaliby je dla pieniędzy. Sny ze swej natury nie mają nic wspólnego z pieniędzmi.
Znalazłam za to stronę w internecie, gdzie ludzie zapisują swoje sny sami z siebie, za darmo. Co rano pojawiają się tam nowe kawałki, w różnych językach. Zapisują swoje sny dla innych, dla różnojęzycznych obcych ludzi, z przyczyn, których właściwie nie rozumiem. Może chęć opowiadania własnych snów jest równie silna jak głód. Może nawet silniejsza dla tych, którzy jeszcze przed śniadaniem, zaraz po przebudzeniu włączają komputer i piszą: „Śniło mi się…”. Potem odważyłam się i ja – dopisałam na początek mały sen, zupełnie znikomy. To był mój bilet, żeby mieć prawo czytać tamte, cudze. I weszło mi w nawyk to poranne otwieranie komputerowych światów, zimowe, gdy jest jeszcze ciemno i parzy się kawa w kuchni; i letnie, kiedy okna pełne są już słońca, drzwi z sieni otwarte na taras, a suki wróciły już z obchodu swojego terytorium.
Jeżeli robi się to regularnie, jeżeli czyta się uważnie dziesiątki, a nawet setki cudzych snów każdego ranka, zauważy się z łatwością, że zawsze jest między nimi jakieś podobieństwo. Zastanawiam się od dawna, czy inni też to dostrzegają. Są noce ucieczek, noce wojen, noce niemowląt, noce podejrzanych miłości. Noce błądzenia w labiryntach – hoteli, dworców, akademików, własnych mieszkań. Albo noce otwierania drzwi, pudełek, kufrów, szaf. Albo noce podróży, kiedy śniący ocierają się o dworce, lotniska, pociągi, autostrady, przydrożne motele, gubią walizki, czekają na bilet, martwią się, że nie zdążą na przesiadki. Co rano można by te sny nizać na sznurek jak paciorki i wyszedłby z tego sensowny układ, naszyjnik niepowtarzalny, ale sam w sobie pełny i piękny. Od tych powtarzających się najczęściej motywów można by się odważyć nadać nocom tytuły. „Noc karmienia tego, co słabsze i ułomne”. „Noc rzeczy, które spadają z nieba”. „Noc dziwnych zwierząt”. „Noc dostawania listów”. „Noc, w której gubi się cenne przedmioty”. Może to mało, może powinno się od snów w nocy nazywać dni. Albo całe miesiące, może nawet lata, epoki, w których ludziom śni się podobnie, w równym rytmie, który przestaje być wyczuwalny, gdy świeci słońce.
Gdyby ktoś potrafił zbadać to, co ja tylko oglądam, gdyby zliczył senne postaci, obrazy, emocje, wypreparował z tego motywy, włączył w to statystykę z tymi wszystkimi testami korelacji, które działają jak magiczny klej, łącząc ze sobą rzeczy, wydawałoby się, niemożliwe do połączenia, może znalazłby w tym jakiś sens podobny do wzoru, w jaki tutaj, w tym świecie, działa giełda czy funkcjonują wielkie lotniska – mapa subtelnych połączeń albo sztywnych rozkładów. Nieobliczalnych przeczuć i starannych algorytmów.
Często prosiłam Martę, żeby opowiedziała mi swój sen. Wzruszała ramionami. Myślę, że jej nie obchodziły. Myślę, że nawet kiedy sny przychodziły do niej w nocy, nie pozwalała sobie ich zapamiętać. Ścierała je jak rozlane mleko ze swojej ceraty w wielkie poziomki. Wyżymała ścierkę. Wietrzyła swoją niską kuchnię. Zatrzymywała wzrok na pelargoniach; rozcierała w palcach ich liście, a cierpki zapach na zawsze tłumił, cokolwiek tam działo się w nocy. Dałabym wiele, żeby poznać choć jeden sen Marty.
Marta opowiadała za to cudze sny. Nigdy jej nie zapytałam, skąd o nich wie. Może zmyślała je, tak samo jak te swoje opowieści. Robiła z cudzych snów użytek, tak samo jak z cudzych włosów preparowała peruki. Gdy jechałyśmy gdzieś razem, do Kłodzka czy do Nowej Rudy, i gdy czekała na mnie w samochodzie przed bankiem, patrzyła na ludzi przez okna. Potem, w samochodzie, grzebiąc w reklamówkach z zakupami, zawsze tak jakoś od niechcenia zaczynała coś opowiadać. Na przykład cudze sny.
Nigdy nie byłam pewna, czy istnieje granica między tym, co Marta mówi, a tym, co ja słyszę. Ponieważ nie potrafię tego oddzielić od niej, ode mnie, od tego, co obie wiemy, a czego nie, od tego, co mówiło rano radio Nowa Ruda, co pisały gazety w sobotnio-niedzielnych wydaniach z programem TV, od pory dnia i nawet od tego, jak słońce oświetla w dolinach mijane wsie.
Dzień samochodów
Znaleźliśmy w lesie samochód. Był do tego stopnia niewidoczny, że weszliśmy na jego długą, zasypaną świerkowymi igłami maskę. Na przednim siedzeniu rosła brzózka, kierownicę porastał wiecheć bluszczu. R. powiedział, że to jest dekawka: on zna się na samochodach. Karoseria była kompletnie skorodowana, a koła tkwiły do połowy w leśnej ściółce. Gdy próbowałam otworzyć drzwi od strony kierowcy, w ręku została mi klamka. Na skórzanej tapicerce rosły żółte grzyby i kaskadami spływały aż do dziurawej podłogi. Nie powiedzieliśmy o tym znalezisku nikomu.
Wieczorem z lasu od strony granicy wyjechał inny samochód – czerwona, elegancka toyota na szwajcarskiej rejestracji. W karminowym lakierze na chwilę odbiło się zachodzące słońce. Zjeżdżała w dolinę z wyłączonym silnikiem. W nocy podnieceni wopiści z latarkami podążyli jej śladem.
Rano