Агостино Паравичини Бальяни

Тело Папы


Скачать книгу

ipse dat pacem omnibus. Postea incendit stupam super capita columpnarum, que ibi stant». По рукописи Basel. Universitätsbibliothek. Ms. D. IV. 4.

      109

      Ср.: Ис 40:6, 1 Пет 1:24. Lotharius. De sacro altaris mysterio // PL. Vol. 217. Col. 804–805): «De igne quem manipulo stuppae pontifex apponit in choro. In quibusdam basilicis circa medium chori manipulus stuppae super columnam appenditur, cui pontifex ignem apponit, ut in conspectu populi subito comburatur. Per hoc secundum adventum commemorans, in quo Christus judicabit vivos et mortuos et saeculum per ignem. Nam ignis in conspectu ejus exardescet, et in circuitu ejus tempestas valida… Quia qui judicandus venit in primo, judicaturus veniet in secundo. Vel potius… pontifex ignem apponit in stuppam, ne forte qui gloriosus incedit in temporali gloria delectetur. Nam omnis caro fenum, et omnis gloria ejus quasi flos feni».

      110

      Лотарио де Сеньи. О ничтожестве человеческого состояния. Гл. XL / Пер. И.И. Аникьева // Polystoria. Зодчие, конунги, понтифики в средневековой Европе / Отв. ред. М.А. Бойцов, О.С. Воскобойников. М., 2017. С. 308. Трактат написан между 25 декабря 1194 г. и 13 апреля 1195 г.

      111

      Stephanus de Borbone. Tractatus de diversis materiis predicabilibus. I. VII. 7 / Ed. J. Berlioz. Turnhout, 2004. P. 301: «Notandum autem quod memoria mortis ad multa valet homini, scilicet ad XX. Ideo sententia Platonis est: Summa philosophia est assidua mortis meditatio. Primo, ad humiliationem. Unde antiqui uolentes se humiliare ponebant cinerem super capita sua in memoriam quod cinis essent. Eccl. X b: Quid superbis terra et cinis?; Gen. XVIII: Loquar ad Dominum meum cum simpuluis et cinis. Audiui quod cum Aristoteles esset propinquus morti quasi laborans in extremis, cogitans de morte, requisitus a discipulis suis quos multa alta docuerat quod doceret eos sententiam bonam quam retinerent, ait: Humiliatus intraui in hunc mundum, anxius uixi, turbatus exeo, inscius et ignarus. Hoc audiui quemdam fratrem predicasse scolaribus asserens hoc se legisse».

      112

      Ibid.: «De lapide Alexandri. Audiui quod cum Alexander nauigaret per quemdam fluuium paradisi, ut ueniret ad ortum eius, quidam senex de rupe apparens ei suasit ei regressum et dedit ei lapidem retiosum pulcherrimum, dicens ei quod in eius pondere cognosceret ualorem suum. Lapis ergo ille positus in statera nudus omnia ponderabat quecumque in alia lance ponebantur. Coopertus puluere nihil ponderabat, sed ei preponderabat festuca una. In hoc dabatur ei (intelligi) quod uiuus aliis omnibus preponderabat; mortus autem et copertus sepulcro, nihil. Item, homo ad modum pauonis: uisis pennis, superbit; et rotam caude, uisis pedibus, deponit; sic homo, uiso fine».

      113

      Ibid. P. 302: «De consuetudine imperatorum. Item, legitur in vita Iohannis Elemosinarii, patriarche Constantinopolitani, quod consuetudo imperatorum erat quod, cum essent electi, prima die coronationis sue, veniebat lathomus ferens in manu III aut IIII pecias marmoris diversorum colorum, dicens: "Iubeat imperator de quo genere marmoris velit sibi fieri monumentum", eo quod homo mortalis est et habeat mortem in memoria ut humilietur". De Iohanne Elemosinario. Idem Iohannes Elemosinarius factus patriarcha fecit fieri sibi sepulcrum imperfectum et in precipuis sollempnitatibus statuit quemdam qui diceret ei, cum esset in loco honoris sui: Domine imperfectum sepulcrum tuum, iube illud perfici, quia nescis qua hora fur veniat. 103. Item, dicitur, cum papa consecratur et in summum honorem extollitur, quod stupa comburitur in eius oculis et ei dicitur: "Sic transit gloria mundi, quasi cogita te cinerem et mortalem". Item, ad hoc facit exemplum de Achab, Reg. 21 e, f, g, qui cum audiret mortem sibi imminere quam ninabatur ei Helyas, indutus est sacco et ambulabat, demisso capite, et dicit Dominus ad Helyam: Nonne uides Achab humiliatum coram me? etc.». Этот пассаж – из Жития Иоанна Милостивого, гл. XVIII (PL. Vol. 73. Col. 354). Он присутствует и в «Золотой легенде» Иакова Ворагинского, написанной в 1260-х гг.: Иаков Ворагинский. Золотая легенда. Гл. 27. Т. I / Пер. И.И. Аникьева, И.В. Кувшинской. М., 2017. С. 187. Параграфы о константинопольском патриархе и папском ритуале с паклей без изменений повторяются в проповеди, прописывавшейся в рукописях и инкунабулах доминиканцу Мартину Поляку († 1278). На самом деле это просто резюме exempla, взятых из собрания Стефана Бурбонского (Martinus Polonus. Sermones. Exempla de morte. Cap. V. Strasbourg, 1480, 1484, 1486, 1488 = Hain 10853-56; ср.: Käppeli Th. Scriptores Ordinis Praedicatorum Medii Aevi. Vol. III. Roma, 1970. P. 115 N. 2972). Это показал в своей дипломной работе наш ученик Диего Молес (1993).

      114

      Говоря о папе, Стефан Бурбон использует слово consecratur, а не coronatur, которым воспользовался, описывая, как византийскому императору показали осколки мрамора. Только в Церемониале Григория X (1273) папская коронация стала отдельным событием, поэтому лишь в конце XIII столетия термин coronatio заменил «посвящение», consecratio. Согласно Шиммельпфеннигу, Мартин Поляк в своей «Хронике» всегда говорит о consecratio (ок. 1270), а Барнард Ги (1281–1328) всегда использует coronatio. Schimmelpfennig B. Die Krönung. S. 215. N. 100; LP. Vol. II. P. 462, 467.

      115

      Нам не удалось узнать, произносились ли слова sic transit gloria mundi во время коронации Григория VII (Рождество 1075 года) при совершении обряда с паклей. Klewitz H.-W., Die Krönung des Papstes // Zeitschrift der Savigny-Stiftung für Rechtsgeschichte. Kanonistische Abteilung. Bd. 3. 1941. S. 97. Допущение, кажется, основано на гипотетическом существовании папского ритуала с паклей в XI веке, но о неосновательности этой гипотезы говорилось выше. Известно, что генерал Де Голль сказал sic transit, узнав об убийстве Джона Кеннеди.

      116

      Кор 7:31: «проходит образ мира сего». 1 Ин 2:17: «И мир проходит, и похоть его».

      117

      Alexander von Roes. Schriften. S. 188.