Ул чистартып торган чишмәләр, ул дөньялыкка кайтарган чүмечләр, комганнар, тагын әллә нәрсәләр. Өе каршындагы су колонкасының язмышы бүгеннән билгеле, ул мәңге эшләмәячәк. Көн дә урамнарында чылтырап йөрүче көмеш кыңгыравын югалтканын аңлар микән авыл?
Без аны юдык. Бот төбендә тирән ярасы булган икән.
Аның капка төбенә ияреп төшеп, капка дөбердәткән кызлар, мин сезнең күзегезгә ничек карармын?
Мин аның кабере янында басып торам. Ул, кешеләр, сезне искиткеч якын итте, тормышны, яшәүне яратты.
Аның көлүе бөтен дөньяны кочаклый иде. Күз карашы сабыйларча чиста иде. Тимернең җанын тойган дәү, кытыршы кулларының башыма кагылганын хәтерлим, алар миңа әти кулы кебек иде.
Кешеләргә гомер буе хезмәт итте дә бер генә һәм соңгы тапкыр – үлеп кенә – мәшәкать тудырды, аңа гына авырыксынмагыз, кешеләр.
Рәнҗетүләрне күтәрә алмыйча, дөньядан китеп баргандыр. Авыр туфрагың җиңел булсын. Кичер безне, Барый абый…
Тәрәзәләр
Урта мәктәп тәмамлаган Зөлфәтне әнисе укырга җибәрмәде:
– Улым, әле бер ел ял ит, башыңа кан сава күрмәсен. Авыл китапханәсендә укымаган китабың калмады, мәктәптә дә яхшы укыдың, эшлә, – диде.
Мәктәп директоры әтисенә якын дус булган. Директорның кызы тугач, ике фронтовик балаларының колакларын да тешләткәннәр – бергә кушылып яшәрләр дип өметләнгәннәр.
Зөлфәтнең әтисе үлгәнгә дә инде унбиш ел тулды. Әтисенә 32 генә яшь иде. Әтисен исенә төшерсә, хәзер дә йөрәгенә кан сава. Сарайга чыкса да, күршеләренең су буендагы мунчасына төшсә дә, муенына атландырып йөрде әтисе. Ул әтисенең чәченә ат ялына тотынган сыман чат ябыша, егылып төшүдән курка иде. Аннан әтисе колагына тотындыра, шундый йомшак иде ул колаклар. Бөтен иптәшләренең күзе ут яна, чөнки бер аны гына бөтен авыл буйлап шулай йөртәләр ич! Атта гына йөрү түгел, әти муенында йөрү!
Әле әтисе «Алмагачлары» көенә кычкырып җырлап та бара:
Әй алмагачлары, сайрый сандугачлары,
Сайрый, сайрый, сайрый, сайрый
Сагындыра башлады…
Очраган апалар, әбиләр елап калалар. Моны өч-дүрт яшьлек малай ничек аңласын? Мин егыла дип елыйлар, ахры, дигәндер. Егылыр бар, әтисенең җилкә аша сузылган каешына да беркетелгән бит әле ул.
Хәзер генә аңлый Зөлфәт ул апаларның ирләре, уллары, туганнары сугышта үлгән, югалган булганын. Аның хәрби киемле әтисен күргәч, моңлы җыр ишеткәч йомшаганнардыр. 142 ирен фронтта, 216 кешесен тылда югалткан сала шул Көмеш Чишмә.
Дөрес, директорның кызы белән боткалары пешмәде малайның. Кыз тыйнак, әдәпле, зәп-зәңгәр күзле, чибәр балакай иде. Урман авылыннан төшеп укучы якын дустына үстергән икән кызын директор абыйсы. Аңламассың бу гыйшык-мыйшык эшләрен. Туры дисәң, кыек килеп чыга, кыек дисәң, тора-бара турая да куя. Ул кыз да дусты белән гаилә корды, ачуым килмәгәе.
Зөлфәт физкультура укытырга фәрман алды, туган авылында Көмеш Чишмә сигезьеллык мәктәбендә эшли. Авылда спортчы дигән даны бар. Инде 5 класста укыганда ук ике километрлы дистанциядә район чемпионы булды. Ә бер елны мәктәпнең чаңгы