անշաղկապ բարդ նախադասությունների վերաբերյալ հայ լեզվաբանների տեսակետները՝ հայ լեզվաբանության պատմության մեջ շարահարական բարդ նախադասությունների վերաբերյալ։
ԱՆՇԱՂԿԱՊ ԲԱՐԴ ՆԱԽԱԴԱՍՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԻ
ԸՄԲՌՆՈՒՄԸ ՌՈՒՍ ԼԵԶՎԱԲԱՆՈՒԹՅԱՆ
ՊԱՏՄՈՒԹՅԱՆ ՄԵՋ
Սույն ենթագլխում ներկայացվում են ռուս լեզվաբաններ Ա․ Մ․ Պեշկովսկու (1956), Ն․ Ս․ Պոսպելովի (1950), Ե․ Շիրյաևի (1986) և ուրիշների տեսակետները ռուս լեզվաբանության պատմության մեջ՝ անշաղկապ կապակցությամբ կապակցված բարդ նախադասությունների վերաբերյալ։
Ռուս լեզվաբանության պատմության մեջ հայտնի են հատկապես ռուս լեզվաբաններ Ա․ Մ․Պեշկովսկու (1956), Ն․ Ս․ Պոսպելովի (1950), Ե․ Շիրյաևի (1986) աշխատությունները։ Ռուս լեզվաբան Վ. Բելոշապկովան նշում է, որ մինչև 20 – րդ դարի 50 – ական թվականները անշաղկապ կապակցությամբ կապակցված բարդ նախադասությունները դիտվում էին որպես «բաց թողնված շաղկապներով» նախադասություններ [16, էջ 765]։
Ռուս լեզվաբանության մեջ անշաղկապ բարդ նախադասությունները կիրառվում են հնագույն ժամանակներից։ Անշաղկապ բարդ նախադասությունների մեջ հայտնի են եղել հատկապես այն բարդ նախադասությունները, որոնք արտահայտում են երևույթների և գործողությունների միաժամանակություն։ 11-18 – րդ դարերում ռուս լեզվաբանության մեջ տարածված էին պայմանաժամանակային և պայմանահետևանքային հարաբերություններ արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասությունները: Պայմանական նախադասություններում պայմանի հարաբերություն արտահայտող բաղադրիչը եղել է առաջադաս։ Ժամանակի հարաբերություն արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասություններն ավելի հազվադեպ էին։ Դրանք արտահայտում էին կա՛մ եղելությունների միաժամանակություն, կա՛մ էլ գործողությունների հաջորդականություն: Ժամանակի հարաբերություն արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասություններում նույնպես ժամանակի հարաբերություն արտահայտող բաղադրիչը եղել է առաջադաս։ Պատճառի հարաբերություն արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասություններն ավելի հազվադեպ են օգտագործվել, քան պայմանի հարաբերություն արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասությունները: Սովորաբար պատճառի հարաբերություն արտահայտող նախադասություններն ունեին վերջադաս կիրառություն: Վերջադաս էին նաև հետևանքի հարաբերություն արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասությունները: Պատճառի և ժամանակի հարաբերություն արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասություններն այժմ նույնպես հայտնի են: Համեմատաբար հաճախակի էին օգտագործվում խնդրային հարաբերություններ արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասությունները, որտեղ խնդրային հարաբերություն արտահայտող բաղադրիչը եղել է առաջադաս, և մեկնական հարաբերություն արտահայտող անշաղկապ բարդ նախադասությունները, որտեղ մեկնական հարաբերություն արտահայտող բաղադրիչը եղել է վերջադաս։
Այսպիսով, ռուս լեզվաբանության մեջ անշաղկապ կապակցությամբ կապակցված բարդ նախադասություններում տարբեր իմաստային հարաբերությունների արտահայտությունը իրականացվել է նախադասությունների բաղադրիչների շարադասության միջոցով:
Ռուս լեզվաբանության մեջ անշաղկապ բարդ նախադասությունների բաղադրիչների միջև եղած կապակցության միջոցներից ռուս լեզվաբաններն