Jannie Mouton
“en toe fire hulle my”
Tafelberg
INLEIDING
Die dag toe ek by SMK as besturende direkteur in die pad gesteek is, is my lewe op ’n nuwe pad geplaas. Ek moes diep delf, baie dink, leer en ook foute maak om te kom tot waar ek nou is.
Met die voordeel van terugskouing kan ek vandag sê dat daardie dag in 1995 eintlik ’n bedekte seën was. Dit was ’n lewensveranderende gebeurtenis wat gelei het tot die ontstaan van PSG. Dit was ook danksy die hulp en ondersteuning van lojale, talentvolle kollegas van wie julle meer in dié boek sal lees.
So teen middel-2010 het NB Uitgewers se Tafelberg my genader om ’n sakeboek oor myself en die wel en wee van PSG te skryf. Ek was eers glad nie te vinde vir só ’n idee nie, want dit het arrogant en verwaand gevoel.
Die uitgewers het egter volgehou dat ek iets te sê het wat ander sal wil lees, en so het my gevoel daaroor mettertyd verander. Miskien kan iemand iets leer uit al die lesse (goed of sleg) wat ek in die lewe geleer het.
Ek het juis ses jaar tevore ’n boek, Gee vir my geleenthede, saamgestel. Dit was harde werk wat ek as ’n liefhebbery gedoen het. Ek het nooit ’n eksemplaar verkoop nie, maar dit uitgedeel aan my vriende wat belangstel. Die boek, die belangstelling en die terugvoering het my baie genot verskaf. Die gedagte daaraan het my ook ietwat aangespoor om in te stem tot ’n boek waarby ek nie finansieel baat vind nie.
Die uitgewers se vraag aan wie ek die boek sal wil opdra, het my lekker aan die dink gesit. Aan wié? Dana, met wie ek 30 jaar getroud was en wat op 11 Mei 2004 oorlede is, het eerste by my opgekom. My kinders op wie ek so oneindig trots is en wat my nog net plesier in die lewe verskaf het, was ook deurgaans in my gedagtes. Op 2 Oktober (my verjaarsdag) in 2010 het ek met Deidré Uys getrou. Ja, sy is nou my sielsgenoot en pel en ons stap die pad dag vir dag saam verder met ’n nuwe lied. Waarom nie aan haar nie? Maar ek het kleinkinders ook, wat mos vir ’n oupa meer as spesiaal is.
Op die ou end dra ek die boek op aan almal wat lojaal en goed was vir my regdeur my lewe, my ouers, familie, vriende, aandeelhouers van PSG en kollegas wat by my gestaan het en wat goed was vir my die laaste paar jaar. So hard as wat ek kan wees, so ’n klein hartjie het ek, en ek wil niemand uitlaat nie.
Lekker lees!
JANNIE MOUTON
Stellenbosch,
31 Januarie 2011
DEEL 1
Die aanloop tot die stigting van PSG
Die konsert met saalopening – my grootwordjare
Ek het die vel wit lyntjiespapier netjies tot tussen die vilthamers en die snare laat sak en die klavierdeksel versigtig toegemaak.
As hoofseun van die laer- en hoërskool op Carnarvon was dit een van my take om op ’n Maandagoggend die saal oop te sluit. Daar was nog nie ’n ander mens in sig nie, net die stemme van die kinders op die speelgrond, wat al hoe harder opgeklink het met elke nuwe venster wat ek met die lang houtstok oopgetrek het.
Met saalopening het ons kinders plat op die houtvloer gesit. Toe die musiekonderwyser dié môre lostrek met die psalm of gesang of wat dit ook al was, trek daar so ’n z-i-i-i-ng-geluid oor ons koppe en oor die onderwysers op die verhoog. Hy speel toe weer ’n paar note, en weer het die wanklanke pleks van die middelste oktaaf se note opgeklink.
Die onderwyser was so ’n snaakserige ou. Hy het die klavier oopgeslaan, die papier uitgevis en dit triomfantelik in die lug gewaai. Die hele skool het uitgebars van die lag. Toe is die groot vraag natuurlik: “Wie het die papier in die klavier gedruk?”
Ek het maar by die skoolhoof gaan bieg en gebuk – daardie jare was daar nog ’n soort eer daaraan verbonde om slae te kry. Jy was so ’n stille held. Maar ek het nooit pak gekry omdat ek nie my skoolwerk gedoen of stokkies gedraai het nie – dit was maar vir stoutighede saam met die maats.
Daar was so 300 tot 400 kinders in ons hele skool en die atletiekbaan was eintlik die skouterrein se perdrybaan. Die dag toe ons die liggaamsoefeninge-onderwyser help om die baan vir die 220 tree uit te meet (daardie tyd was die afstand nie in meter nie), het ek uiteindelik voorgestel dat ons die wiskunde-onnie se raad vra. Hy wou nie byt aan my aandrang dat almal nie op ’n reguit streep kan wegspring nie omdat die ou in die buitebaan sóveel verder sal moet hol as die ou in die binnebaan.
In my matriekjaar het my pa vir my ’n paar spykerskoene uit die Kaap gebring, maar ek was bang dat die spykertjies sou stomp raak as ek voor die groot byeenkoms op Williston daarmee oefen. Ek het op wit sokkies by die swart skoene besluit, en ook om ’n swart kam, wat daardie tyd hoogmode was, daarby in te druk. Omdat die atletiekbaan daar afdraande geloop het, het ons astronomiese tye op dié buurdorp gehardloop, maar dit is nie hoekom ek dié dag onthou nie. Op pad by die paviljoen verby het ek so half afgekyk om weer my skoene te bewonder, maar wat ek nie geweet het nie, is dat jy met spykerskoene nog ’n entjie moet aanhol as jy by die wenpaal kom en nie net dood moet stop nie. En daar slaat ek, eerste of te not, reg voor die paviljoen neer soos ’n os.
Voordat ons skool uiteindelik ’n bus gekry het, is die rugby- en netbalspanne sommer met skaaplorries na Williston en die omliggende dorpe aangery. Op Fraserburg was die rugbyveld op so ’n bultjie uitgelê. Die twee heelagters kon mekaar nie danig sien nie.
En ons kinders moes ’n paar keer ons eie rugbyveld se gras oorplant as die son en die droogte weer al die lewe daaruit gebrand het.
Ja, Carnarvon was ook so afgeleë dat die kans om ’n nuwe boekhou-onnie in ons matriekjaar te kry, maar skraal was. Toe ons skoolhoof ’n hartaanval gekry het, moes ek met ’n bietjie van my pa se hulp saans as “onderwyser” instaan in daardie periodes. Maar daar was gelukkig nie daardie jaar ’n druipeling nie.
Selfs vandag sing ek en my groot vriend en kollega Pierre Brink nog partymaal die ou skoollied saam as ons kuier. Of liewer, ons sing dit saam met Charl de Witt, want hy kán sing:
Al kom ons uit die droë Karoo
Met hoogmoed kan ons sê
Ons stoei en stry
Met moed en vlyt
En sal oorwinnaars bly
Beroemd om gedrag en eer …
Partytjies of tennis speel op die omliggende plase en op die dorp was ’n gereelde ding en my pa, Jan, was báie sosiaal. As vriende oorgekom het, het hy hulle met “we’ll sommer open ’n few bliks” gesmeek om vir ete te bly, terwyl my ma, Juliana, een was vir warm borde, ’n bottermes en haar teeskinkbord se ore, tuite en lepels in ’n reguit lyn. Ons kinders het ook op ’n Saterdag by die Adelphi Cinema gaan fliek. Om ’n Coke-float by ’n tafeltjie te bestel, was soos Pierre gesê het dalk die hoogtepunt van die aand.
Wat my ouer en my jonger suster, Engela en Santi, ook al aangevoer het, ek hét altyd gewen! Of dit nou in Engela se woorde dambord, skaak, Monopoly, ludo, kanasta, rummy, redenasies en geveggies, tennis of gholf was. Ons hét ons onderonsies gehad, maar die opperste wraak was glo toe ek een aand gebid het: “Dankie, liewe Jesus, vir ’n mooi sussie en ’n lelike sussie.” Engela was die een vir onderskeidings en Santi het later met my maats uitgegaan.
’n Pligsbesef het ons van kleins af gehad, want my pa het ons onder meer oor ’n groot deel van die vakansie in sy winkel laat werk. Ek het eers gedink dit was onregverdig, dié werkery terwyl almal anders op hul dikwielfietse kan kerjakker, maar later het ek besef wat die waarde daarvan was teenoor die nonsens van die sogenaamde oorbruggingsjaar waarop skoliere en studente vandag aandring.
Ek het in standerd 6 (vandag graad 8) in die pakstoor begin, in standerd 7 in die mansafdeling van die algemene handelaar gewerk, daarna het die kruideniersware aan die beurt gekom en in die laaste twee skooljare het ek my deel in die