is ’n entjie uitmekaar en ons het baie lekker gesels op daardie pad. ’n Mens kon nogal ’n ander mens leer ken.
Vir ’n groot deel van my lewe het ek ’n hunkering gehad om eerder self iets te doen, maar intussen het ek soos enige Calvinistiese boerseun my plig gedoen en hard gewerk.
Dat daar dalk ’n ongedurigheid in my was, moet waar wees, want in daardie stadium het GT Ferreira, Laurie Dippenaar en Paul Harris pas met Rand Consolidated Investments (RCI), die voorloper van Rand Aksepbank, begin. Man, ek het hulle beny.
Omdat ons pelle was, is ek in die direksie aangestel. Ek het hul geesteskind hier voor my sien opstaan en was heimlik groen van jaloesie dat hulle die guts gehad het om iets van die grond af te kry.
Maar nou het ’n man ’n vrou, drie kinders en ’n huispaaiement. Ek het ná ’n klompie bevorderings ’n maatskappymotor gery. Die einste motor het beteken dat my saamrymaats my skielik “meneer” moes noem; die simpel, streng hiërargie wat daardie jare gegeld en met jou amptelike parkeerplek saamgekom het.
Dit was die tyd toe almal se grootste droom was “as ek net my húis kan afbetaal”. Om die waarheid te sê, dit is nou eintlik lagwekkend as ek terugdink aan daardie tyd en die soort skemas wat ’n mens bedink het om geld te maak.
GT Ferreira, nie-uitvoerende voorsitter van Rand Aksepbank Beherend, het op my seun Piet se troue met Stephanie, Prop Goosen se dogter, met groot smaak vertel van die bruin woonstelblok wat ons saam gekoop het nadat Prop vir hom gesê het: “Almal dink mos deesdae Jannie is familie van baron Mouton de Rothschild. Vertel ’n storie van toe hy nog arm en sukkelend was.”
So om en by 1980 was dit baie populêr, en partykeer nogal winsgewend, as jy ’n woonstelblok in die geheel kon koop en ingevolge die Wet op Deeltitels in ’n deeltitelontwikkeling omskep met die doel om die woonstelle afsonderlik te verkoop. RCI het met taamlike sukses ’n paar woonstelblokke op dié manier gekoop en verkoop en Jannie het daarvan te hore gekom.
Op ’n dag daag hy by my op met die voorstel dat ons saam ’n woonstelblok in Linden koop. Die gedagte was dat RCI die geld sou verskaf, of ’n verband sou reël, en dat Jannie, wat met die idee gekom het, sy aandeel verniet kry. Daar was niks met Jannie se idee verkeerd nie, want, soos baie mense vandag nog sal sê: “So what’s new? Dit is mos maar die manier hoe PSG nog altyd sake doen, of hoe?”
Die enigste probleem was dat my vennoot Laurie Dippenaar die ouerige blok siersteenwoonstelle net een kyk gegee en iets soos “oor my dooie liggaam” gemompel het.
Ek en Jannie is aan ons eie lot oorgelaat. Ondanks die stand van ons balansstate het ons vol bravade vir mnr. So en So by ’n bekende bouvereniging gaan vertel hoe gelukkig hy is dat ons die transaksie juis na hom toe bring omdat die banke eintlik toustaan om ons te help. Die baksteen-en-klei-waarde van ons projek kon hy insien, die kontantvloei uit huurinkomste nie. Ons moes maar balansstate opstel.
Ons huise het groot verbande gehad en ons kon nie ons ongenoteerde aandele vir die bouvereniging insluit nie, maar Jannie het sy teelram, 10 merino-ooie, 10 sybokke en 15 hamels uitgestippel. Mnr. So en So het met ’n frons deur ons voorlegging gelees en ’n streep deur Jannie se hamels getrek: “Hamels is nie teelmateriaal nie en ons kan hulle nie as sekuriteit aanvaar nie!”
Jannie was uiters gebelgd dat die meneer só oor sy geliefde Jansenville-hamels kon praat.
Ons kon net R249 100 van die benodigde R405 000 leen en moes ’n paar pelle bykry. Gelukkig het ons met ons vennoot Paul Harris se insig eindelik dubbel vir die nege motorhuise kon vra, want daar was twintig woonstelle.
Die einste RCI sou ’n groot rol in die stigting van SMK speel.
My gesin en dié van Johan Senekal was in Augustus 1982 saam weg vir ’n naweek na die Buffelspoort-vakansieoord buite Rustenburg toe hy sommer so oor die braaivleisvuur vir my vra: “Sal ons nie ons eie ding begin nie?”
Ek kan nou nog nie glo dat ek binne tien minute besluit het oor iets wat my hele lewe sou verander nie. “Ja, ek wil!”
Johan was ’n makelaar by George Huysamer en goed bevriend met Jannie Kitshoff, wat op die punt was om ’n kapitaalmark-afdeling vir RCI te begin. Dié groep wou deel in die geleenthede wat op dié mark beskikbaar was.
RCI wou só ’n afdeling met ’n aandelemakelary kombineer, maar in daardie stadium mag ’n maatskappy nie ’n buite-aandeelhouding in ’n makelary gehad het nie. Ons moes dié bepaling omseil en ’n selfstandige firma met drie vennote begin, maar die winsdeel van Jannie K, soos ons hom genoem het, sou na RCI gaan. Hy en ek moes ook uit die RCI-direksie bedank.
Johan sou by George Huysamer loop en hom vra om vir ses maande ons nuwe firma se borgmakelaar te wees. Maar ná drie keer se vra, vertel Johan, het George die groot bode aangesê om hom eerder te help om sy kantoor in sy motor se kattebak te kry.
Dit is net soveel makliker om sake te doen as ’n onderneming reeds bestaan. Gelukkig wou Jean Sterianos sy makelary verkoop en só het ons die twee vlieë van ’n borgskap en kantore met een klap verkry.
Sy makelary het R150 000 gekos en vir my derde moes ek R50 000 neersit, wat ek nie gehad het nie. Ek is nou nog dankbaar dat Dana R30 000 erfgeld en my ma die res aan my geleen het – albei sonder huiwering.
Só het die kruppel klein Senekal Mouton en Kitshoff te midde van groot feestelikhede in Oktober 1982 begin.
Die bank wou al die eerste week nie ons vereffeningstjek vir die verrekeningshuis laat deurgaan nie. Jy moet betaal voordat jou kliënt jou betaal, en die bedrae wanneer effekte gekoop word, is groot.
Maar teen Desember 1982 het ons reeds die R1 miljoen-kerf aan winste oorskry. Dit is egter alles in Januarie 1983 uitgewis. Paul Harris, wat vir RCI se geld- en kapitaalmarkbedrywighede verantwoordelik was, en Johan was benoud dat hulle “te klein” gespeel het met verhandelbare depositosertifikate. Hulle wou ná die wins op die eerste R10 miljoen ’n nuwe R10 miljoen waag en op die koop toe “’n ekstra nul” by die posisie voeg, wat hulle gelukkig nie gedoen het nie, want toe beweeg die rentekoerse teen ons.
Ons was jonk en vol planne. Gekoppel hiermee, of dalk omdat ons so jonk was, was ons baie geesdriftig en vir byna niks bang nie. As ek daaraan terugdink, raak ek sommer bleek om die kiewe, want ons het verantwoordelikhede gehad, vrouens, kinders, motors en huise.
Positiwiteit was die sement van ons kameraadskap en ons drie was saam lekker voortvarend. Ons het uitgesien na die geleenthede en nooit aan die probleme gedink nie.
Soos Johan dit stel: Dit was die dae toe jy nog by Volkskas en nie by Standard Bank nie moes gebank het, en definitief nie vir Parks en Crusaders moes rugby gespeel het nie. Ons het dus gedink as ’n Afrikaanse firma gaan ons gaan lekker sake kry van die Sanlams van die wêreld, maar ons het gou agtergekom ’n Afrikaner wil nie sommer hê die son moet op ’n ander skyn nie. Die Joodse ondernemings, die Liberties, het ons baie beter ondersteun.
Eenmaal in die hysbak by die beurs het ek vir so ’n Joodse omie gevra of ek ’n posisie waarop ek besig was om geld te verloor, moet “average” of “meer eweredig versprei”. Dit is ’n term waarvolgens jy nog aandele koop as die prys daal omdat dit die gemiddelde prys van die aantal aandele afbring in die hoop dat jy ’n swak posisie verbeter. Sy antwoord was ’n les wat my vandag nog bybly: “Averaging has killed more Jews than Adolf Hitler.”
Van die ander Afrikaanse firmas het nogal ons lewe moeilik gemaak. Jannie K onthou as hy tussen ons en RCI beweeg het, het ons hom gevra om asseblief sy stoel se handvatsel by ons ’n rukkie vas te hou. Daar was al weer ’n ondersoek omdat iemand lont geruik het oor RCI se belang in SMK. Hulle het uiteraard anders daaroor gevoel, maar ons het dit beskou as jaloesie onder ons mede-makelaars, wat hul posisies wou beskerm.
Daar was twee afdelings. Ek was aan die aandelemakelaarskant en Johan en Jannie K het na staatseffekte omgesien. Laasgenoemde was ’n massiewe mark van groot munisipaliteite soos Durban tot by Eskom en Transnet. Daar is ’n baie klein marge op só ’n effek, maar omdat dit staatseffekte is, was die risiko bitter klein. Johan was ’n absolute kundige en hy, Jannie