’n tsoenami op hulle afgekom en die water het soos donderweer gerammel. Of ontplof soos Vesuvius. Of dit het gevoel of die wêreld vergaan. Maar hulle het elke keer net betyds ontsnap.
Ons het hom altyd gevra om hierdie storie vir ons vriende te vertel, net om te sien hoe dit dié keer gaan eindig. Sy manier van aanlas en uitbrei was ’n talent waarvan ek iets geërf het. Slim borduursels kan aanleiding gee tot ’n War and Peace, of die erfenis van ene William Shakespeare.
Ek was van vroeg af bewus van Uncle Jack. Pa het dikwels gepraat van sy beste vriend met wie hy ’n woonstel gedeel het. Hy het meermale gesê dat dit ’n wonderlike tyd in sy lewe was, dat hulle twee baie opwindende dinge gedoen het. Gereis. Gelag. Gelukkig was. Saam. Dan het Ma net aanhou brei, met dieselfde belangstellende glimlag waarmee sy altyd stories oor Uncle Jack aangehoor het. Pa se herinneringe aan hulle vriendskap en hoe wonderlik dit was en hoe verpletter hy was toe sy beste vriend skielik oorlede is, het Uncle Jack die vyfde lid van ons gesin gemaak.
Die passie waarmee Pa vir my klavierlesse gegee het, het net nie gewerk nie. Ek was te lui. Hy’t belangstelling verloor, maar het altyd gesê: “Jy sal dit eendag berou.” Hy was reg.
Hannie, Anna, Uncle Jack en hond.
Nou kyk ek na die vergete ou foto’s, nie net dié een nie, en die emosies wat hulle uitbeeld. Dit wys ’n jong Hannes saam met die ouer Jack en ’n vriendskap wat nou vir my baie sin maak. Sou ons ooit sonder verleentheid of doekies omdraai oor daardie deel van Pa se lewe kon gepraat het? Oor ’n liefde wat toe, uit vrees vir ’n wanklank, nie ’n geluid mag gemaak het nie sodat daar vandag geen weerklank is nie.
Ek kyk nou met bewondering terug na Pa se intense betrokkenheid by sy musiek, veral by sy kore wat liedere gesing het wat nooit vantevore in die NG Kerk gehoor is nie, waar destyds slegs gewyde musiek in ’n voorgeskrewe styl toegelaat is. Hannes Uys het gelowiges omvou met die allerpragtigste koorsang in verskillende stemme met woorde wat hulle kon verstaan, vertaal uit ’n magdom tale om hulle Afrikaanse God te verheerlik.
Ek het eers later besef dat Pa die verbode musiek van Katolieke komponiste aangepas en die propaganda van die Roomse Gevaar herskep het tot mooi Afrikaanse gesange oor liefde en hoop. As die kerkgangers maar net besef het dat dit duiwelse musiek was wat nou in hulle Calvinistiese tempels weergalm het! Dit was dus goed dat daardie liedere op plate vasgevang is sodat ouers hulle kinders kon prys en Pa sy sukses kon vier – en Ma haar kop kon knik met haar effens skewe glimlaggie.
Die Bassel-kinders in Charlottenburg, Berlyn: Maria, Helga en Gerhardt.
Ma se pa, Bertoldt Bassel.
Die grootste verloëning in my lewe is die waarhede rakende my moeder. Ek sê “waarhede”, want daar is verskillende weergawes van elke storie. Ek sal nooit weet watter een die naaste aan die waarheid is nie. Helga Bassel se lewe is gehul in geheimenis en bly vir my duister. Ek het van die flenterstukkies aanmekaargeflans, maar daar is gapings wat ek met my verbeelding moes invul. Haar grootwordjare en jeug in Duitsland is vir ons geanker in die storie van die dood van Maria, haar ouer suster. Het sy aan griep gesterf? Was dit masels? Soms is breinvliesontsteking genoem. En waar is sy begrawe? Ek kon Marlene Dietrich se graf in Berlyn besoek, maar weet tot vandag toe nie waar om te begin soek na meine Tante Maria se rusplek nie.
Helga Bassel plat in die sneeu in haar geboorteland, Duitsland.
Helga Bassel en haar verloofde, dr. Franz Michels.
Soms het iemand iets laat val oor hulle geskiedenis, gewoonlik Oma Bassel. Dit was gewoonlik getemper deur haar fantasieë wat die reuk van naakte vrees en vlug omskep het in stories van warmte en geluk. Oma Bassel se kamer het altyd na die appels geruik wat in ’n bak op die ronde tafel voor die venster in die son gelê het. Haar toorgoed was die unieke smake van haar Duitse kombuis: Pfefferkuchen, Wiener Schnitzel en Apfelstrudel. Ons FAK-liedjies om die kampvuur is soms oorweldig deur haar Duitse stories wat sy met wysies en danspassies vertel het.
Dan is daar die paar keer, wat helder in my geheue is, wanneer sy en Ma voor die vuurherd in die sitkamer in Pinelands gesit het, albei besig om iets te brei wat deel sou word van ’n geel trui vir my twaalfde verjaarsdag op 28 September. Oma Bassel het dan begin om ’n gedig van Rilke saggies op te sê en haar dogter het saamgefluister. Sonder om na mekaar te kyk het hulle gedemp die geliefde Duitse woorde gesê wat hulle gedagtes na ’n ver plek neem, ’n plek wat deur vlamme en vrees tot niet gemaak is. Ek het in my tienerjare gehoop dat ek hulle liefde vir die digkuns sou kon deel, maar dit is op skool en later op universiteit brutaal versmoor. Ek is bitter spyt daaroor.
Helga Bassel en Hannes Uys maak musiek in ons musiekkamer. Saans daardie tyd was Pietertjie en Tessatjie al vas aan die slaap in hulle kamers op die boonste verdieping, gesus deur die beskermengele se sang.
Helga Bassel was ’n beter pianis as Hannes Uys, selfs al was sy musikaliteit buitengewoon. Sy het geduldig haar ervaring en tegniek met haar man gedeel en hom aangespoor om ’n konsertstuk vir twee klaviere aan te pak. Dan het hy die note oor en oor geoefen terwyl hy sweet van inspanning, en woorde uiter wat ons ’n taai klap sou besorg het as ons hulle gebruik het.
Die opwindendste van alles was natuurlik die eerste keer dat “ons” plaat oor die radio gespeel is. Daar sit ons almal in ’n kring van afwagting: ek kruisbeen op die mat, Tessa op ’n stinkhoutstoeltjie, Ma al breiend, Pa wagtend. Albei oumas was ook daar om saam hande te klap. Almal se aandag is op die stuk wynrooi materiaal waaragter die luidspreker skuil en tjoepstil sy asem ophou tot die knoppie op die radio gedruk word.
Ons en die ganse wêreld sit en wag dat die SAUK se gong agtuur slaan. Boeboe kom uit die kombuis en lek sy snoet ná sy aandete. Sannie is op sy hakke, afdroogdoek in die hand, en staan in die gang buite die kombuis sodat sy ook Master se koorsang kan geniet.
Ja, dít is dalk die perfekte manier om hierdie Groot Trek te begin. Met musiek. Pa se musiek, en ek wat Pa se woorde sing. Pietertjie Uys, dertien jaar oud met ’n stem wat nog nie gebreek het nie. Met sy klein wêreld buite die deur nog plat soos die Groot Boek wat sê dis nie plat nie en sy tuisland wat in vyftig skakerings van monochroom gekleur is. Met Eau de Bang as die kenmerkende parfuum van die lewe.
Die radiostem kondig aan:
En nou gaan ons luister na die oulike stemmetjie van Pietertjie Uys. Hy is van Pinelands in Kaapstad, en hy word hier op die klavier begelei deur sy vader, Hannes Uys. Pietertjie Uys sing nou “Maria se Wiegelied” deur Max Reger.
Ek sit op ’n kroegstoeltjie en luister na my kinderstem. My lippe beweeg nou nog saam met die woorde:
Maria sit met rosekrans en wieg haar Jesuskind
Deur die blare liggies waai die warme somerwind
So helder sing daarbo ’n voëljie in die lug so blou
Slaap kindjie soetjies
Sluimer nou …
Die stemmetjie rits boontoe tot by die hoogste noot. Ek hoor hoe die gehoor bewonderend na hulle asem snak. Ek trek my swart mussie oor my kaalkop. Net my gesig steek uit om te wys wie ek is; die res is geklee in ’n swart broek en swart T-hemp, jare gelede gekoop in New York se teaterdistrik. Voorop is die woorde “ALMOST FAMOUS”.
Dis tyd om te praat.
Конец ознакомительного фрагмента.
Текст предоставлен ООО «ЛитРес».
Прочитайте эту книгу