kinderhuis, maar ons kon mekaar nie enige tyd sien nie. In die middae by die swembad, ’n heerlike groot swembad, was daar gewoonlik tyd om met mekaar te gesels.
Die kinderhuis was nie net een gebou nie, maar verskillende huise, elkeen met ’n huismoeder en huisvader. Ons kinders het in kamers in die huis gebly. Ons huismoeder se seun was omtrent ons ouderdom en hy moes in die middae saam met ons om die tafel sit en huiswerk doen. Ek onthou goed hoe ons altyd om die etenstafel gesit en wag het vir kos. Daar was silwer bakkies op die tafel waarin die botter en konfyt was en ons kon nie waag om gedurende die tafelgebed ons oë toe te maak nie, want dan steel iemand die botter en konfyt!
Die heel eerste vuisgeveg waarin ek betrokke geraak het, was op my eerste dag in Winburg se laerskool. Op Virginia was ek nog ’n voorbeeldige seuntjie, selfs ’n biblioteekprefek. Ek het nie geweld geken nie, en al het ek boks as ’n sport beoefen, het ek nog nooit teen iemand baklei nie. Skielik was dinge anders. In elke skool kry jy maar jou boelies wat altyd kyk wie hulle kan afknou. Hulle het spottend aan my gekarring dat ek ’n wesie sonder ouers is. Dit kon nie anders as om op ’n vuisgeveg uit te loop nie.
Daar was baie ander dinge wat my hard gegiet het. Ons het op ’n graslose veld rugby gespeel en as jy geduik word, het die velle gewaai. Nog ’n gunsteling-speletjie was “Ysterman”. ’n Klomp seuns het in ’n sirkel gestaan met een in die middel. Die seuns wat die sirkel vorm, staan met een voet effens gelig van die grond, die ander een nie. Sodra een nie langer so kan staan nie, mag hy die een in die middel uit die sirkel stamp. Dan jaag almal hom en sodra hulle hom kry, word hy geskop totdat hy dit regkry om weer veilig in die sirkel te kom. Ek het vinnig geleer om die veiligheid van die sirkel betyds te haal.
Op ’n dag moes ons in die klas ’n Moedersdag-kaartjie maak as ’n skoolprojek en ek het botweg geweier om dit te doen. Vir my was dit ’n sinlose oefening. Hoekom moes ek dit doen as ek nie iemand gehad het vir wie ek dit kon gee nie. Vandag voel ek skaam oor die manier waarop ek die juffrou geantwoord het: “Ek het nie ’n ma nie, juffrou, so vir wie moet ek die kaartjie maak?” wou ek weet. Daarna het ek ’n wrewel in Moedersdag, Vadersdag en Kersfees ontwikkel.
’n Mens moenie verskonings soek nie maar die aanpassing was vir my uiters moeilik en dit het ’n negatiewe uitwerking op my skoolwerk gehad. Ek het net in hardloop belang gestel, want ek kon dit beter doen as kinders met ouers. Die res het my nie eintlik meer geïnteresseer nie en dit was duidelik sigbaar in my skoolwerk.
Die emosionele verwerping wat ek beleef het, het my laat glo dat ek eintlik nutteloos is. In my kop het een gedagte bly maal: My ma wou my nie hê nie, nou my pa ook nie. Ek het begin glo as Fielies regtig vir ons lief was, sou hy ophou suip en ons by die kinderhuis kom haal het.
Ek was nooit regtig ’n ywerige skolier wat hard geleer het nie, maar op Winburg het ek net mooi niks geleer nie. By Fielies het ons nog huiswerk gedoen en hy het seker gemaak dat ons dit doen. In die kinderhuis was daar niemand om ons huiswerk na te gaan nie. Daar was kamtige studie-ure en die jonger kinders het smiddae ná skool by die eettafel gesit en huiswerk doen terwyl die ouer kinders twee maal per dag moes studeer. Sonder die nodige toesig het dit egter nie gebeur nie en uiteindelik moes ek graad vier herhaal.
So het ek en Lindi in dieselfde klas beland. Dit het die band tussen ons twee besonder sterk gemaak en ná my vrylating is dit die een suster wat my dikwels vashou, druk en soen.
Al was die kinderhuisjare die donkerste van my jong lewe, moet ek erken dat die personeel my nie sleg behandel het nie. Winburg is baie koud in die winter, maar daar was altyd kos en skoon klere en ons is eintlik goed versorg. Daar was gereeld mense van die gemeenskap en veral die kerk wat hulle oor die kinderhuiskinders ontferm het. My grootste gestoei in die kinderhuis was met die persoonlike verwerping. Kos, skoon klere, ’n dak oor jou kop en ’n bed om in te slaap kon nie die gat in my hart vul nie.
As ek vandag met kinderhuiskinders gesels, moedig ek hulle aan om hierdie ander “familie” se liefde raak te sien en te omhels. Ons is so behep om te verenig met ons familie wat ons nie wil hê nie, dat ons nie tyd kry om dié mense lief te hê wat hulle wel oor ons ontferm nie.
Hoekom dank ek God vir die kinderhuis? Dit was dan so pynlik? As ek nie in die kinderhuis was nie, sou ek nooit die tronk oorleef het nie. Die kinderhuis was ’n manier waarop God, en ek sê dit met die grootste respek, my voorberei het vir die tyd in die tronk. As ek nie daardie fondament gehad het nie, sou my vonnis vir my te swaar gewees het en sou ek moontlik opgegee het.
Al wat ek gehad het om my herinneringe aan Fielies lewendig te hou, was om te hardloop. Terwyl ek so gedraf het, was Fielies in my gedagtes langs my op die teerpad of iewers langs die atletiekbaan. Menigmale het ek gedroom hoe ons saam aan die Comrades-marathon sou deelneem.
Toe ek met atletiek begin het, het Fielies my Transkaroo genoem. Ek was sy Transkaroo, het hy altyd gesê. Selfs nou nog sluk ek hard aan die knop in my keel wanneer ek dié liedjie van Herman Holtzhausen hoor. Met die aanhoor van “Transkaroo” is Fielies se beeld altyd helder voor my oë.
Transkaroo
Bring haar huis toe
Laat jou ysterwiele rol
Bring haar en maak my lewe vol …
My herinneringe aan my ma se ouers is baie vaag. Ons het hulle nie goed geken nie, maar Oupa Hans en Ouma Alie Bothma het baie druk op my ma uitgeoefen omdat hulle gemeen het dat sy haar kinders verstoot het. Hulle het dit benadruk dat sy verantwoordelikheid moet aanvaar vir haar kinders en ons by die kinderhuis moet gaan haal. Sy het ons een of twee vakansies kom haal om by haar te bly. Met ons terugkeer na Winburg daarna was dit weer van voor af ’n nagmerrie om by die kinderhuisomgewing aan te pas. Ons het ook een Kersfees huis toe gegaan. Dis vreemd, maar ek kan nie veel daarvan onthou nie. Daardie tyd in my lewe word oorheers deur die eensaamheid en verlange wat ek in die kinderhuis beleef het.
Op ’n dag het ons die goeie nuus gekry dat ons hierdie keer vir altyd huis toe sou gaan. Daar was geen trane toe ons die dag van die Winburg-kinderhuis wegry nie. Ek het nooit weer teruggekyk nie. My ma het my immers kom haal. Ek het vas geglo ’n beter lewe wag op my. Hoe verkeerd was ek nie …
HOOFSTUK 3
Weer stoot my ma ons weg
Ons blydskap was van korte duur. My ma het op Upington in die Noord-Kaap gebly en haar huis was binne loopafstand van die skool. Ek het gedink ons gaan by haar bly, maar sy het ons dadelik in die koshuis gestop. Toe ons nog in die vakansies daar gaan kuier het, het sy by oom Dirk gebly. Nou was sy en oom Pieta Hendricks1 saam. Ek het niks van hom gehou nie.
Sommer die eerste aand was ek al weer in ’n geveg. ’n Seun, ene Willie, wou weet hoe dit voel om ’n kinderhuiskind ’n opstopper te gee. Sy maat het my vasgehou terwyl Willie my geslaan het. Maar daar was wel een kind wat nie omgegee het om met ’n “wesie” bevriend te raak nie – Benjan van der Westhuizen. Min het ek toe besef dat die ontmoeting met Benjan my lewe in ’n drasties ander rigting sou stuur.
Oom Pieta was mal oor gholf en ek het sommer gou sy joggie geword. Ons twee het Saterdae putjie ná putjie saam op die gholfbaan geloop maar tog kon ons geen band vorm nie; inteendeel, ons het nie eens probeer nie. Oom Pieta het soms in woedebuie uitgebars en dit het my bang en op ’n afstand gehou.
Danksy my rol as oom Pieta se gholfjoggie kon ek elke keer R15 spaar. Met die geld het ek vir my ’n fiets gekoop en later ook ’n radio. Ek het ook geld teen ’n reuse-rentekoers uitgeleen aan my susters en ma. ’n Regte Jood, het hulle altyd gespot. Ek het ook dinge wat ek wou hê en nie kon bekostig nie, by my maats geruil vir iets wat ek gehad het. Later het ek vir almal goedjies heen-en-weer uitgeruil en met elke transaksie was iets ingesluit wat ek as fooi gehou het. As middelman het ek dus ’n lekker besigheid opgebou.
In baie klasse het ek gesit en teken en so in my eie wêreld verdwaal. Superheroes, Wolverine en dan Batman bo-aan die lys, was my gunsteling-dinge om te teken. Benjan en Danie Maree (self ’n uitstekende kunsstudent) was die enigste van my maats wat geweet het dat ek kunstig is, want op skool is kuns nooit as ’n “manlike ding” beskou nie. Ek het verkies om dit vir myself te hou.
My kunsjuffrou, Lida