– бәла, ярага яра өстәлә барадыр ул? Юк. Гранит таш барыннан да авыррак, кара көйгән каен чуклары һәм зират үләннәре барлык кайгылардан да карарак.
Шулай булгач, Сөнгатулла кебек хәлдәге кешеләргә нишләргә кала соң? Кара көяргәме, җиргә иңәргәме? Юк икән, бирге яктан ишелгән яр аргы яктан туларга тиеш икән. Кешеләр, Сөнгатулла кебек, нинди генә хәлләрдә калмасын, нинди генә бәлаләргә дучар булмасын, нинди генә яралар алмасын, аларның тормыш яры бөтен торырга тиеш икән.
Анда, зиратта, яшәү ярыннан ишелеп төшә язган Сөнгатулланы соңгы мәлендә бер көч тотып калды. Ишелә башлаган яр кисәген үлән тамырлары шулай тотадыр.
– Матурмы?
Күз алдын кара ялкын баскан Сөнгатулла ишетмәде дә кебек.
– Ничек дим, бабай, матурмы?
Ул тагын эндәшә алмады әле.
– Бабай, дим, бабакай!
Ул җиң очын тотып тарткалаганга кымшанмыйча, фәкать башын бора төшеп кенә карады – янына оныгы килеп баскан икән.
– Тукай… – диде Сөнгатулла, тик үз тавышын үзе ишетмәде. – Тукай улым, – диде ул, бу юлы телен көчкә әйләндереп.
– Бу – абый һәйкәле, – диде малай.
– Аныкы, – диде Сөнгатулла. Ул аның кулын капшап тотты, беләкләре сеңерле, җылы кул.
– Матурмы соң?
– Әйбәт һәйкәл, – диде Сөнгатулла аның ни хакында әйткәнен, ни белән горурланганын аңлап.
– Абый үзе дә әйбәт.
– Әйбәт иде.
– Герой!
– Герой икән шул.
– Аны ак тартмага салып апкайттылар.
– Аккадыр. Бик еракта иде бит. – Сөнгатулланың «җәһәннәмдә» дип тә өстисе килде, тик оныгы җәһәннәмнең ни икәнен белми иде. Белер әле.
– Әти ул тартманы ачмакчые.
– Соң?
– Майор абый ачтырмады. Кызыл ситсыга төрделәр.
– Ул ак тартманы кайчан алып кайттылар?
– Сиңа ап… оп… апир…
– Миңа операция ясагандамыни?
– Шул көнне. Ник кайтмадың?
– Әйтмәделәр.
Малай уң кулын йодрыклап селкеде:
– У-у, әшәке кешеләр! Әйеме?
– Юк, әйбәт кешеләр! Мине җылар дип әйтмәгәннәр. Тәгаен шулай.
– И-и, менә әби җылады ул! Көне буе, төне буе, тагын көне буе, тагын төне буе. Аннары да. Гел елады. Яңгыр шикелле.
– Тагын кем елады?
– Күп еладылар инде. Әйтеп бетерерлек түгел.
– Шуннан?
– Ә мин еламадым. Пионерлар да.
– Молодец!
– Ә! Тагын солдатлар да еламады әле.
– Ник икән?
– Алар автоматтан атты. Өч мәртәбә. Залп белән, бабай. Бөтен каргаларның коты очты! Майор абый да атты. Аның пистолеты бар икән. Ә минем пистолетым аныкыннан зуррак. Матуррак та.
– Шулай, улым. Синеке зуррак. Матуррак та.
– Ә кемнеке яхшырак? Минекеме, аныкымы?
– Синеке.
– Ник?
– Синеке атмый.
– Атмый торганы яхшыракмыни?
– Атмый торганы шул.
– Ә ник майор абый алышмады? Мин давай алмаштырабыз дигән ием.
– Алдалыйсы