idi. Herbert isə fikirləşirdi ki, Nab hələ qayıtmayıbsa, deməli, yeni bir ümid yeri çıxıb. O, Nabı qarşılamağa getmək istəsə də, Penkrof ona bunun əbəs olduğunu başa saldı. Herbertin yanaqlarından iki damla yaş yuvarlandı.
Saat səkkizə yaxın şiddətli bir qasırğa qopdu. Nab hələ də gəlməmişdi. Şam yeməyindən sonra hamı yatdı. Yalnız Gedeon Spilet yata bilmirdi. O, Nabla getmədiyinə görə özünü danlayırdı.
Gecə saat ikiyə yaxın Penkrof kiminsə onu silkələdiyini hiss edib oyandı və:
– Nə olub? – deyə qışqırdı.
– Qulaq as, Penkrof, – onun başı üstündə durmuş jurnalist pıçıldadı.
Dənizçi qulaqlarını şəkləsə də, heç bir səs eşitmədi.
– Küləkdir, – deyə mızıldadı.
– Mənə elə gəldi ki… it hürür. Eşidirsiniz?
– Hə… hə…
– Bu, Topun səsidir, – yuxudan ayılan Herbert qışqırdı.
Onların hər üçü Buxarının girəcəyinə atıldı.
Bayıra çıxmaq çox çətin idi. Göz-gözü görmürdü. Şiddətli külək onlara irəliləməyə imkan vermirdi. Üç yoldaş bir neçə dəqiqəlik yerlərində donub qaldı. Birdən yenə it səsi eşidildi.
Dənizçi içəriyə qaçıb əlində kösövlə geri qayıtdı, onu başı üzərinə qaldırıb fit çaldı. Çox çəkmədən bir it qaçaraq mağaraya girdi. Bu, doğrudan da, Top idi.
– İt tapılıbsa, yiyəsi də tapılar, – jurnalist dedi. – Top bizi onun yanına aparar.
Topa etibar etmək qərarına gəlmiş üç nəfər şiddətli qasırğaya baxmayaraq, səhər saat dördə qədər yol getdi. Onlar iliklərinə qədər islansalar da, şikayətlənmirdilər.
İt sahildən uzaqlaşıb qum təpələrinə tərəf yönəlirdi. Adamlar da onun ardınca gedirdilər. Top bir mağaranın ağzında durub hürdü. Penkrof, Spilet və Herbert mağaraya girdilər.
Burada Nab yerə uzadılmış bir cəsədin önündə diz çökmüşdü. Bu, mühəndis Sayres Smit idi.
Beşinci fəsil
Ağasını ölmüş hesab edən Nab tərpənmirdi. Jurnalist dizlərini yerə qoyub qulağını Smitin sinəsinə dayadı və sevinc içində mühəndisin sağ olduğunu bildirdi.
Smitin sağ olduğunu biləndə yoldaşlarının sevincinin həddi-hüdudu yox idi.
Herbert mağaranın yaxınlığında qumun arasından çıxan şəffaf sudan gətirdi. Bir neçə damla su dərhal öz gücünü göstərdi. Sayres Smit dərin bir nəfəs aldı. Gedeon Spilet onu ovxalamağı təklif etdi. Penkrof cəld yun köynəyini çıxarıb Smiti ovxalamağa başladı. Masaj nəticəsində qızınan Smit əlini azca tərpətdi.
Smitin necə tapılması barədə yoldaşlarının verdiyi suallara Nab belə cavab verdi:
– Uzun və nəticəsiz axtarışlardan sonra ümidimi tamam itirmişdim ki, saat beşə yaxın qumun üzərində ayaq izləri gördüm. İzlər qum təpələrinə doğru gedirdi. Ehtiyatla irəliləyib izləri pozmamağa çalışdım. Beş dəqiqədən sonra Topun səsini eşitdim. Məni buraya gətirən də o oldu.
Mühəndisi özünə gətirmək cəhdləri boşa çıxanda Nab öz yoldaşlarını xatırlamış, onların da mühəndisi son kərə görmək istəyəcəklərini düşündüyü üçün Topu yoldaşlarını gətirməyə göndərmişdi.
Huşsuz vəziyyətdə olan mühəndis tez-tez “Adadır, yoxsa qitə?” sualını verərək sayıqlayırdı.
Jurnalistin məsləhəti ilə Penkrofla yoldaşları mühəndisi buxarıya aparmaqdan ötrü ağac budaqlarından xərək düzəltdilər. Bu iş qırx dəqiqə vaxt apardı. Dənizçi, Herbert və Nab mühəndisin olduğu yerə qayıtdıqda artıq səhər saat on idi. Sayres Smit yenicə özünə gəlmişdi. O, başını qaldırıb yoldaşlarından harada olduqları barədə danışmalarını xahiş etdi.
Jurnalist mühəndisə məlum olmayan bütün hadisələri ona danışdı. Sayres Smit də başına gələnləri xatırlamağa çalışdı. Dalğa onu şardan qoparan kimi suya batmış, okeanın üzünə çıxanda yanında Topu görmüşdü. O, sahilə doğru üzmüş, sonra isə taqətdən düşüb suyun dibinə qərq olmuşdu. Bundan sonra dostlarının qucağında ayılana qədər nələrin baş verdiyini xatırlamırdı.
– Yəqin ki, – Penkrof dedi, – bu mağaraya özünüz gəlmisiniz. Axı Nab sizin ayaq izlərinizi tapıb.
– Bu yerlərdə başqa adamlara rast gəlməmisiniz? – Smit soruşdu.
– Xeyr, – deyə jurnalist cavab verdi. – Lap başqa biri olsaydı belə, axı nəyə görə sizi xilas etdikdən sonra atıb gedəydi?
– Haqlısınız. Bəs həmin ayaq izlər pozulmayıb ki?
– Mağaranın ağzında yağış və küləkdən qorunan bir yerdə pozulmayıb, – deyə Nab cavab verdi.
– Penkrof, zəhmət olmasa, mənim ayaqqabımı həmin izlə tutuşdurun, – deyə Smit dənizçiyə müraciət etdi.
Mühəndisin ayaqqabısı ilə izlər üst-üstə düşürdü.
Gündüz çağı yoldaşları mühəndisi xərəyə uzadıb mağaradan çıxdılar. Buxarıya qədər altı saat yol getmək lazım idi. Güclü külək onlara daha sürətlə getməyə mane olduğu üçün kiçik dəstə saat altının yarısında buxarıya çatdı. Onlar xərəyi qumun üstünə qoyduqdan sonra burada olmadıqları vaxt dənizin Buxarının dəhlizlərinə dolaraq hər şeyi yox etdiyini və ocağı söndürdüyünü gördülər.
Altıncı fəsil
Mühəndis dərin yuxuya getmişdi. Buxarının ortasında onun üçün quru dəniz yosunlarından yataq hazırladılar. Gecə düşdü. Buxarıda külək uğuldayırdı. Mühəndisə soyuq olmasın deyə yoldaşları onun üstünə öz gödəkcələrini örtmüşdülər.
Dənizçi od yandırmaq üçün vasitə axtarırdı. O, iki daşı bir-birinə sürtüb quru yosunu alışdırmaq istədi. Lakin yosun yanmadı. Həmin gecə od əldə etmək səyləri baş tutmadı.
Ertəsi gün, yəni 28 martda mühəndis yuxudan oyandıqda ilk sözləri yenə də “Adadır, yoxsa qitə?” oldu.
– Bilmirik, mister Smit, – deyə dənizçi cavab verdi. – Bunu araşdırmaq lazımdır.
– Bunu araşdırmağı öz boynuma götürərəm. Amma əvvəlcə yemək yesəm, yaxşı olar. Bəs odunuz var?
– Artıq sönüb…
– Eybi yox, kibrit düzəldərik.
Dənizçi buna inanmasa da, mübahisə etmədi. Mühəndis Herbertin verdiyi balıqqulağı və dəniz yosununu yeyib:
– Dünən siz məni gətirəndə uca bir dağ gördüm. Düz görmüşəm? – deyə soruşdu.
– Bəli, – Gedeon Spilet cavab verdi.
– Çox gözəl. Buranın necə bir yer olduğunu sabah o dağın başına çıxdıqdan sonra biləcəyik.
– Siz dağa çıxa biləcəksiniz? – deyə Herbert soruşdu.
– Bu,