kimi işləməkdən üzü qaralmış və qalınlaşmış yaşlı, zəif bir diakon var idi. Kişilər başlarını qurbangaha tərəf əyərkən qadınlar təzim edirdilər. Daha sonra Tave burada iştirak edən hər kəsə, xüsusən də müharibədən zərər çəkmiş Konqodan olan qonaqlarına təşəkkür edərək rituala başladı. Konqodakı xristian icmasının təcili olaraq maddi dəstəyə ehtiyacı var idi və bu gün toplanan bütün pullar Afrikadakı bacı və qardaşlarımıza göndərilməli idi.
Sonra dini mərasim keçirilib. Amma heç kim gözünü afrikalıdan çəkə bilmədi. Nəğmələr oxunmağa başlayanda ilk dəfə idi ki, o qara dərili adamın səsini eşidirdilər. O, bütün parçaları bilirdi, sanki Afrikada eyni ilahilər oxunurdu. O, bunu bir növ ana dilində, dərin və kifayət qədər ehtiraslı səslə söylədi, kilsədəkilər isə ona qulaq asmaq üçün səslərini aşağı saldılar. Nəhayət, təbliğ etmək növbəsi ona çatanda Tave bir işarə verdi. Bu zaman hər kəsi heyrətə salan hadisə baş verdi. Afrikalı və qadın diakon minbərə çıxdı.
Tam çaxnaşma havası var idi. Biz hələ altmışıncı illərdə idik və qadınlar kilsədə oturub susmalı idilər. Tave dedi ki, diakon qonağın çıxışını tərcümə edəcək. Kürsü izdihamlı idi və qadın iribuynuzlu afrikinin yanına güclə sığırdı. Papağının altından muncuq kimi tərləyirdi. O, mikrofonu götürüb narahat gözlərlə camaata baxdı. Afrikalı isə qarşısındakı dindarları seyr edərkən sakit və tələsməz idi. Mavi-sarı sivri uclu papağı onu özündən hündür göstərirdi. Üzü o qədər qara idi ki, yalnız gözlərinin ağları görünürdü.
Daha sonra o, Bantu dilində təbliğ etməyə başladı. Onun mikrofondan istifadə etməsinə ehtiyac yox idi. Güclü və cəlbedici səsi ilə sanki meşədə kimisə çağırırmış kimi qışqırırdı.
“Uca Allahımız olan Allaha şükür edirəm”
Diakonun tərcüməsinə görə dedi.
Daha sonra mikrofon qadının əlindən düşdü. O, mikrofonu götürmək üçün əyiləndə az qala üzü üstə yıxılacaqdı və ağzından inilti qaçdı. Afrikalı onu minbərin barmaqlıqlarından yıxılmasının qarşısını aldı;
Kilsə gözətçisi hamıdan tez hərəkət etdi. O, tələsik kürsüyə çıxdı və diakonun sümüklü qolunu qalın boynuna dolayaraq, koridorda uzandı.
– Malyariya, – diakon ağır nəfəs aldı. Dərisi solğun idi və huşunu itirmək üzrə idi. Kilsə məclisinin bir neçə üzvü onu tələsik şəkildə kilsənin kənarındakı avtomobilə daşıyıb xəstəxanaya tərəf getdi.
Camaatın qalan hissəsi və afrikalı hələ də kilsədə idi. Camaat ah çəkdi. Tave məsuliyyəti öz üzərinə götürmək üçün irəli addım atdı, lakin qara adam minbərdə qaldı. O, dünyanın yarısını gəzib oraya gəlmişdi və Allahın lütfü ilə bu vəziyyətin də öhdəsindən gələ bildi.
O, bir az düşündü və Bantudan Savahiliyə keçdi. Afrika qitəsində milyonlarla insan bu dildə danışırdı. Təəssüf ki, Pajalada heç kim bu dili bilmirdi. Camaat boş-boş ona baxırdı. O, bir daha dilini dəyişdi və Creol I Fransız dilini sınadı, lakin o qədər özünəməxsus bir vurğu var idi ki, hətta şəhərin fransız müəllimi də onun nə dediyini başa düşə bilmədi. Qəzəblənməyə başlayırdı, bir az ərəbcə danışıb bəxtini sınadı. Sonra çarəsizlikdən o, bəzi dini görüşlərdə iştirak etmək üçün Belçikaya gedəndə öyrəndiyi flamand dilini öyrəndi.
Nəticə yenə sıfır oldu. Onun nə dediyini heç kim başa düşmədi. Dünyanın bu uzaq küncündə İsveç və Fin dillərindən başqa heç bir dil danışmırdı.
Çarəsiz bir səylə başqa bir dil sınadı. Onun səsi o qədər güclü idi ki, orqana çırpılır, uyuyan yaşlı qadını oyadır, balaca uşağı ağlamağa vadar edir və minbərdəki İncil səhifələrini uçururdu.
Bu zaman qarşımda cərgədə əyləşən Niyla ayağa qalxıb cavab verdi.
Bütün kilsəyə ölü sükut çökdü. Bütün başlar bu sayğısız veletə çevrildi. Qara kişi gözlərində parıldayan oğlana baxdı. İsak Niylanı tüğyanla yerə yıxmağa hazırlaşarkən qaradərili kişi əllərini qaldıraraq onu saxladı. Onun ovucları təəccüblü dərəcədə ağ idi. Kişinin baxışları qarşısında İsak oğlundan ayrıldı.
"Cm vi komprenas kion yoxsa diras?" – qara adam qışqırdı.
"Mi komprenas cion" Niyla cavab verdi.
"Venu ci tien, mia knabo. Venu ci tien al mi."
Niyla tərəddüdlə skamyaların arasından dəhlizə keçdi. O, elə bil qaçmağa hazırlaşırdı. Afrikalı ona yaxınlaşmaq üçün işarə etdi. Bir neçə addım atanda bütün gözlər titrəyərək Niylada idi. Pis saç düzümü və aşağı çiyinləri olan bu utancaq uşaq ayaqlarının ucunda kürsüyə yaxınlaşdı və qara kişi ona pilləkənləri qalxmağa kömək etdi. Niyla kürsünün ucundan çətinliklə görünsə də, afrikalı onu güclü qollarında qaldırıb balaca quzu kimi qucaqladı. O, titrək səslə xütbəsinə davam etdi:
"Dio nia, kiu aüskultas niajn preğojn…"
Niyla tərəddüd etmədən tərcümə etməyə başladı:
"Uca Allahımız dualarımızı eşidir. Bu gün bizə övlad göndərdin. Şükürlər olsun, Ulu Tanrım, şükür"
Niyla afrikalının dediyini başa düşdü. Pajala sakinləri sanki iflic olmuşdular.
O balaca oğlan Afrika xütbəsini sözbəsöz tərcümə edirdi. Büt kimi oturan Niylanın ailəsinin üzləri dəhşətdən gərildi. Onlar şokda idilər, Allahdan bir möcüzənin şahidi idilər. Kilsədəki bir çoxları coşğuya büründü və göz yaşlarına boğuldu. Hamı emosional idi və sinəsini yumruqlayırdı. Kilsədəki sevinc pıçıltıları tədricən böyük zümzüməyə çevrildi. Allahın əli! Möcüzə!
Nə baş verdiyini başa düşə bilmədim. O afrikalı bizim gizli dilimizi necə öyrənmişdi? Çünki Niyla ilə bizim dildə danışırdılar.
Bu hadisənin əks-sədası nəinki kilsə dairələrində sürətlə yayıldı, qəzetlərdən və televiziya kanallarından Niyladan uzun müddət müsahibə almaq təklifi verildi, lakin İsak buna imkan vermədi.
Mən də bir neçə gün idi ki, Niylanı görmədim. Sonra bir gün günorta o, hələ də çaşmış halda mətbəximizə girdi. Anam bizə sendviçlər verdi və biz onları yemək üçün oturduq. Niyla özünəməxsus davranışları ilə hər zaman olduğu kimi fonda çalan radioya qulaq asırdı. Birdən başıma bir şübhə düşdü, gedib radionun səsini artırdım.
"Gis reciudo!" İlişib qalmışam. Bu bizim gizli dilimizdi! Əvvəlcə qısa bir melodiya eşidildi, sonra diktor dedi:
"Bu gün Esperanto dərsimizi dinlədiniz."
Esperanto dərsi. Hər şeyi radiodan öyrəndi.
Yavaşca dönüb Niylaya baxdım. Pəncərədən atlayıb qaçmışdı, sanki kilometrlərlə uzaqlaşmışdı…
III BÖLÜM
Uşaq meydançasının yanında, az qala malikanə ölçüsündə, qabağında çoxlu pəncərələri olan taxta bina var idi. Əvvəllər fəhlə yataqxanası kimi istifadə edilən bu bina indi gənc qızların