eşitmək qüvvəsində deyil”).
O, məhv olmuş, sarsılmış, kütləşmiş halda təcrübəsini zərrə qədər zənginləşdirmədən, həkimi dəfələrlə çağıracaq.
Ananın körpənin ilk anlaşılmaz nitqini, qısaldılmış və tam tələfüz olunmamış sözləri anladığı sevinci necə də sadəlövhcəsinədir.
Yalnız indimi?
Yalnız bunumu?
Artığı yoxmu?
Bəs ağlama və gülmə dili, baxışlar və mimika dili, hərəkət və əmmə dili?
Bu gecələrdən əsla imtina etmə. Onlar kitabların, heç bir məsləhətin verməyəcəyini verir. Çünki onların dəyəri yalnız bilgilərdə deyil, həm də ola bilən, olmalı olan, yaxşı ola bilən barədəki səmərəsiz düşüncələrə qayıtmağa imkan verməyən, mövcud olan şəraitdə hərəkət etməyi öyrədən dərin mənəvi çevrilişdədir.
Bu gecələr zamanı möcüzəli tərəfdaş, körpənin qoruyucu mələyi – ana qəlbinin intuisiyası oyanır, bəsirət gözü açılır, saf analıq hissindən qaynaqlanan iradə və müşahidə duyğusu doğulur.
14. BIR HADISƏ BAŞ VERIR: ANA MƏNI ÇAĞIRIR
– Balaca, ümumiyyətlə, sağlamdır, heç yeri ağrımır. Sadəcə, onu nəzərdən keçirmənizi istədim.
Nəzərdən keçirirəm, bir neçə məsləhət, suallara cavab verirəm. Körpə sağlam, sevimli, şəndir.
– Yaxşı, salamat qalın.
Elə həmin axşam, yaxud sabahısı:
– Həkim, uşağın hərarəti var.
Mənim – həkimin qısa vizit zamanı səthi baxışdan çıxara bilmədiyim şeyi ana qeydə alıb.
Saatlarla körpənin üzərinə əyilən qadın, müşahidə metodikasına sahib olmayaraq, məhz nəyi qeydə aldığını bilməyərək, özünə inanmayaraq, aydın olmayan şübhələrini etiraf etməyə ürək etmir.
Amma axı qadın körpədə xırıltısı olmayan səsin, necəsə boğuq olduğunu, onun daha az və daha sakit qığıldadığını görmüşdü. Uşaq yuxuda ikən bir dəfə adətən olduğundan daha güclü diksinmişdi. Oyanaraq, qəhqəhə çəkmişdi, amma həmişəki kimi yox. Sanki, nədənsə həyəcanlanaraq, yavaş-yavaş, bəlkə, daha uzun fasilələrlə əmmişdi. Güləndə, deyəsən, büzüşmüşdü, bəlkə də, yalnız belə görünmüşdü? Sevimli oyuncağını hirslə kənara vızıldatmışdı, niyə?
Qadının gözünün, qulağının, məməsinin qeydə aldığı yüzlərlə əlamət var, körpə ona yüzlərlə mikroşikayət edib:
– Özümdə deyiləm. Bu gün nasazam.
Ana öz gözlərinə inanmır, çünki bu simptiomların heç biri haqqında kitablarda oxumayıb.
15
Ana yeni doğulmuş körpəsini klinikadakı pulsuz qəbula gətirir. Körpə bir neçə həftəlikdir.
– Əmmək istəmir. Yalnız məməni alır və dərhal çığırtı ilə buraxır. Qaşıqdan isə yaxşı içir. Bəzən yuxuda, ya da yuxusu gəlməyəndə diksinib çığırır.
Ağzını, boğazını nəzərdən keçirirəm – heç nə yoxdur.
– Döşünüzü ona verin.
Körpə məməni yalayır, ağzından buraxır.
– Bax bu cür yovuşmaz olub.
Nəhayət, körpənin döşü götürdüyünü görürəm, tez, sanki, ümidsizliklə bir dəfə udur, yenidən çığırıb döşü buraxır.
– Baxın, diş ətində nə isə var.
Bir daha baxıram – hansısa, qəribə qızartı var: yalnız bir dişin ətində.
– Bax, burda nə isə qaralır, dişdirmi?
Nə isə, bərk, haşiyəsində qara xətt olan sarı, oval bir şey. Toxunuram – hərəkət edir, qaldırıram – altında qanlı haşiyələri olan balaca qırmızı çökək var.
Nəhayət, bu “nə isə” – tum qabığı əlimdədir.
Fikirlərimin gedişatı belədir: stomatits catarralis, soor, stom aphtosa, gingwitis, angina və s.
Qadın isə: “Ağzında nə isə ağrıyır”.
Mən körpəni iki dəfə gözdən keçirdim. Bəs qadın neçə dəfə baxıb ona?
16
Əgər bəzən ana müşahidələrinin dəqiqliyi və müfəssəlliyi həkimi heyrətə salırsa, o biri tərəfdən elə bundan az olmayan təəccüblə ananın tez-tez ən aşkar simptomu nəinki anlamaq, hətta görmək iqtidarında belə olmadığı məlum olur.
Körpə lap doğuşdan ağlayır: qadının bildiyi başqa heç nə yoxdur. Onun nəzərində uşaq elə hey ağlayır. Ağlama qəfilmi başlayıb, kulminasiyaya çatır, yoxsa şikayətli inləmə ağlayışa tədricən keçir? Mədə işə düşəndən, ya da işədikdən, yaxud qusmadan, öyümədən dərhal sonra, tezmi sakitləşir, ya ləyəndə geyindirilərkən, ələ götürülərkən birdən qışqırır? Kəskin keçidlərsiz, uzun ağlayışı şikayətə oxşayırmı? Ağlayarkən hansı hərəkətləri edir? Başını balınca sürtürmü, dodaqları ilə əmmə hərəkətləri edirmi? Onu gəzdirərkən, çevirərkən, qarnı üstə qoyarkən sakitləşirmi, vəziyyəti tez-tezmi dəyişdirilirmi? Ağladıqdan sonra möhkəm və uzun müddətmi yatır, yoxsa azca səsdən oyanır? Yeməkdən əvvəl ya sonra ağlayır, nə vaxt daha çox ağlayır: səhərdən, axşam, yoxsa gecə? Yedirilmə zamanı sakitləşirmi, uzun müddətəmi? Döşdən imtina edirmi? Necə imtina edir: məməni dodaqlarına alan kimimi buraxır, yoxsa udma öncəsi, birdən, yoxsa hansısa vaxtdan sonra? Qəti şəkildə imtina edir, ya, hər halda, yola gətirmək olar? Necə əmir? Niyə əmmir?
Soyuqlayanda necə əməcək? Tez və qüvvətlə, çünki içmək istəyir, sonra tez və səthi, müntəzəm olmamaqla, fasilələrlə, çünki nəfəsi çatmır? Udma zamanı ağrını da əlavə elə, onda nə olacaq?
Körpə yalnız aclıqdan, yaxud “qarnı ağrıdığına görə” ağlamır, həm də ona görə ki, dodaqları, diş ətləri, dili, boğazı, burnu, barmaqları, qulağı, sümükləri, imalə zamanı cızılmış arxa keçid dəliyi ağrıyır, sidiyə gedərkən ağrıdan, ürəkbulanmadan, susuzluqdan, qızışmadan, hələ üstündə səpki olmayan, amma bir neçə ay sonra olacaq dərinin gicişməsindən ağlayır, sərt şəriddən, bələyin qırışından, udlağına ilişmiş xırda pambıq yığınından, bülbül qəfəsindən düşmüş tum qabığından dolayı ağlayır.
Həkimi on dəqiqəliyinə çağır, özün isə iyirmi saat müşahidə elə!
17
Hazır formullar verən kitab baxışı kütləşdirir, fikrin işləməsini yadırğadır.
Bəziləri özgə təcrübəsi, fikri, ağlı ilə yaşayaraq, özlərinə inamı o qədər itirirlər ki, özləri fikirləşmək istəmirlər. Elə bil, çap vərəqinin məzmunu elə mənim deyil, həmin başqasının, bu gün, indi deyil, nə vaxtınınsa, öz körpəm üzərində deyil, kiminsə üzərindəki müşahidənin nəticəsi yox, kəşfdir.
Məktəb