gün! Sərt şaxtalı günlərdəsə iki dəfə odun qalayır ki, şəkillər rütubətdən kiflənməsin.
Nədənsə hər gecə bütün otaqlarda şam yandırırdı.
O qədər pulu heç nədən göyə sovururdu: odun almağa, otaqlarda işıqları yanılı qoymağa, öz şəkilləri azmış kimi yenilərini almağa…
Elə buna görə şahin kimi “lüt” idi.
Şəhərdə Nikolay Nikolayeviçdən ehtiyat edirdilər. Onun yaşayış tərzi şəhərlilərə yad olsa da, bəziləri buna görə ona hörmətlə yanaşırdılar. Həm də sakinlər Bessolçevlərin evinin hər gecə mayak kimi qaranlıq küçələri işıqlandırmasına, qaranlıqda evə qayıdan qonşuların yolunu aydınlandırmasına alışmışdılar.
Ev hər axşam zülmət içində yanan şama bənzəyirdi.
Qonşular hesab edirdi ki, Nikolay Nikolayeviç dəhşətli dərəcədə tənha olduğu üçün bədbəxtdir.
Köhnə papağını alnına kimi endirib, dirsəkləri səliqəylə yamanmış uzun paltoda şəhər küçələrini dolaşırdı. Elə buna görə də uşaqlar onu “Yamaqlı” deyə çağırırdılar. Nadir hallarda çönüb onlara elə təəccüblə baxardı ki, uşaqlar qorxularından qaçıb gözdən itirdilər. Hərçənd, uşaqlara nə acıqlanar, nə də arxalarınca qaçıb danlamazdı. Əgər kimsə onunla qeybət etmək istəyirdisə, soyuqdan donan quş kimi xırıldayıb həmsöhbətindən uzaqlaşırdı.
Amma bir gün Nikolay Nikolayeviç küçədə tək görünmədi. Onun yanında on iki yaşlı, qürurlu, özünə heç bənzəməyən bir qız uşağı vardı. Yoldan keçən tanış-biliş hər kim olursa-olsun, dayanıb eyni sözləri təkrar edirdi:
– Bu Lenadır, – sonra bir anlıq nəfəsini dərib xüsusi fəxrlə, – Mənim nəvəm! – deyirdi. Amma bunu elə tərzdə deyirdi ki, sanki onun yanında adi qız yox, dünyaca məşhur biri vardı.
Nəvəsi Lena isə hər dəfə utandığından bilmirdi hara qısılsın. O, uzun ayaqları və uzun qolları olan yöndəmsiz yeniyetməydi. Quluncu kürəyində qanad kimi dikəlmişdi. Hərəkətli üzünü daim gülən böyük ağzı bəzəyirdi. Saçlarını isə ikiyə ayırıb hörmüşdü.
Şəhərdəki ilk günündə Lenka evin hər dörd eyvanına çıxıb ətrafı maraqla seyr edirdi. Ona sözün əsl mənasında şimal-cənub, şərq-qərb istiqamətlərini müəyyən etmək maraqlı gəlirdi.
Nəvəsi Lenkanın gəlişindən sonra Nikolay Nikolayeviçin həyatı bir o qədər də dəyişmədi. Artıq mağazadan kəsmik və süd almaq üçün Lenka gedirdi, əti isə Nikolay Nikolayeviç nadir halda bazara gedib özü alırdı.
Payızda Lenka altıncı sinfə başladı.
Elə həmin ərəfədə Bessolçevlər ailəsini – Nikolay Nikolayeviçi və Lenkanı məşhur edən o mühüm hadisə baş verdi. Hadisə haqqında fikirlər zınqırov səsi kimi dayanmadan şəhər küçələrində səslənərək hadisəyə birbaşa aidiyyəti olan şəxslərin həyatında əbədi iz qoydu.
Üçüncü hissə
Bütün şəhərin küçələri, parkları, yolkənarı, evlərin damı xəzəl olmuş yarpaqlarla örtülmüşdü. Hətta “1001 xırdavat” mağazası ilə univermaq arasındakı kiçik meydan da sarı yarpaqlarla doluydu. Yeganə təmizləyici maşın belə sonsuz sayda yarpaqlarla mübarizə aparmaq fikrində deyildi. Sürücüsü Petka maşının açıq qapısından bataqlıq çəkməsi geydiyi ayaqlarını sallayaraq, “Belamor” çəkə-çəkə mağazanın daimi alıcılarından hansısa əşyanı evə aparması üçün işarə gözləyirdi.
Zağcalar uzaq səfərə hazırlaşırdılar. Onlar qatar-qatar düzülmüş halda şəhər üzərindən qışqırıqla uçaraq, ağaclara qonmuş tənbəl quşları səsləyirdilər sanki.
Oka çayı payız selindən sonra tündləşib bulansa da, üzərində son qayıqlar sürətlə üzürdülər. Buxar gəmisini sahilə çıxarıb, nəhəng taxtalara bərk-bərk bağlayırdılar ki, yaz daşqınları onu qırıb aparmasın.
Elə bu qarmaqarışıqlıqda Lenka şəhəri dolaşırdı. O, həyatın qəribəliklərinə baxmaqdan doymurdu. Zağcalar uçurdular ki, yenidən qayıda bilsinlər, buxar gəmisini sahilə bağlayırdılar ki, yazda yenidən çaya buraxsınlar, ağaclar “soyunurdular” ki, yazda yenidən gənc və gözəl yarpaqlara bürünsünlər. Onun həyatı məhz bu cür maraqlı və gözəl idi.
Və bir gün bütün bu gözəlliklər yox oldu. O, insanların danışdığını eşitmir, nə yeyib, nə içdiyinə əhəmiyyət vermir, yolun onu hara apardığını duymurdu.
Hadisə noyabrın əvvəllərində, payız tətilindən qabaq başlayıb ilk dərs günündə başa çatdı. Cəmi bir neçə gün çəkməsinə baxmayaraq, Lenkanın həyatını alt-üst etdi.
Həmin gün Lenka şəhərboyu gəzərək “Yatmış oğlan” heykəlinə, qovaq meşəliyinə qədər gəlmişdi. Oğlan daşın üzərində kürəyi üstündə uzanıb, əlini düz açaraq, ayaqlarını diz hissədən yüngülcə qatlamış, boynunu sola əymişdi. O, daim kefsiz görünürdü, amma bu dəfə Lenkanın gözünə kövrəlmiş göründü. Bəlkə, buludlar yerə daha yaxın olduğundandı, ya da Lenkanın qəlbindəki narahatlığı duymuşdu. Sadəcə Lenka özünü tənha və gərəksiz hiss etdi, dərhal bu şəhərdən çıxıb getmək istədi.
Nikolay Nikolayeviç ətrafında baş verənlərdən xəbərsiz öz sevimli işiylə məşğul idi. O, kətil üstündə dayanıb yumşaq tüklü fırça ilə rəsmlər üzərindəki gözəgörünməz tozu asta-asta silirdi. Bu iş o qədər ürəyinə yatırdı ki, hətta zümzümə də edirdi. Elə buna görə də Lenka otağa girəndə onun necə həyəcanlı olduğunu, yaxasının taybatay açıldığını, dodaqlarını bərk sıxdığını və gözlərində titrəyən ümidsizliyi görmədi. Lenka birnəfəsə çantasındakı kitab-dəftərləri səliqəsiz çıxarıb, ətrafda gözünə dəyən əşyalarını çantasına doldurmağa başladı.
– Sakit! Sakit!.. Dəli! – Nikolay Nikolayeviç fırçanı Rayevskinin qızılı epoletinə toxunduraraq dedi, – Ondansa ətrafına bax! Gör səni necə gözəlliklər əhatə edir. Bu şəkillərin yüzdən çox yaşı var, ancaq ildən-ilə daha da gözəlləşirlər.
Lenka babasına əhəmiyyət verməyərək sürətlə əşyalarını yığmağa davam etdi.
– Lenka, sən axmaq olmasan da, bütün bunlardan başın çıxmır. Nikolay Nikolayeviç qəmgin halda başını yellədi, – Hə nədir, fil kimi ayaqlarını yerə döyəcləyirsən, döşəmədən toz qalxır.
– Mənə yol pulu ver! – deyən, – Lenka tələsik çantasının ağzını bağlamağa başladı.
– Uzağa gedəcəksən? – deyən, – Nikolay Nikolayeviç bu dəfə fırçanı generalın çoxsaylı medallarının üzərinə toxundurdu.
– Mən gedirəm.
– Bəs niyə belə tələsik? – o gülümsündü və üzü bir anlıq gəncləşdi. – Nədir, batan gəmini tərk edirsən?
– Bu gün Dimka Somovanın ad günüdür, – Lenka çarəsizcə dilləndi.
– Səni dəvət etməyiblər deyə çıxıb getmək istəyirsən? Ciddi insan deyilsən, Lenka. Tələsirsən. Boş şeyə görə narahat olursan. General Rayevskidən nümunə götür.
– Baba,