көйсез, имеш… Аларның Ходай тарафыннан иңдерелгән милли рухындагы үзенчәлекләре дә бер-береннән аерыла. Нәсел төшенчәләрен дә саклый белергә кирәк. Бу очракта җенси нәфестән тыела белү хәерлерәк булган булыр иде югыйсә».
– Хуш, – диде Аксакал. – Гозерең нидә?
– Монда һәммәсе дә су сорап килгәннәр инде. Миңа да су кирәк…
Аксакал өстәле өстендәге бер төймәгә басты да әйтте:
– Сезнең Кавказ тауларында чишмәләр корымаган ич әле, – диде. – Анда су кытлыгы булырга тиеш түгел.
– Барын бар да… – диде Фатыйма, аптырап. – Гомер буе файдаланган чишмәбез хәзер бер кешенеке генә булып калды.
– Ничек?
– Менә шулай, ул кеше шул җир биләмәсен сатып алды да, хәзер чишмәсе дә минеке, ди. Үзе суын теләсә кая сатып баеп ята, безгә юк.
– Аңа чишмә урынын сатып алырга кем рөхсәт иткән?
Фатыйма сүзен әйткәнче ризасызлык күрсәтеп көрсенде.
– Абыйсы Думада депутат булып утыргач, рөхсәт алган инде ул.
«Дума, Дума», – дип кабатлады Аксакал, калын кашларын җыера төшеп. – Юкса ул җәмгыятьнең көзгесенә тиң булырга тиеш тә… Депутатлар арасына да төрлесе килеп эләгә, күрәсең. Андыйларның мәнфәгатьләре – һаман да шул майлы «калҗа»ны кулдан ычкындырмау. Халык өчен бушка да эшләргә алыныгыз дисәләр, төрлесе төрле якка күселәр кебек качып бетәрләр иде. Юк шул, хәзер бушка кәмитче дә елмаймый».
– Безгә нишләргә соң? – диде ханым, аптырап. – Мин балаларымны сусыз киптереп үтерәсем килми.
Аксакал таягына таяна төште.
– Чишмәгезне үзегезгә кире кайтартыгыз. Халыкныкы халыкка булсын!
– Ничек кайтартырга?
– Уянсын Кавказ халкы. Ул депутатны кире чакыртып алсыннар…
– Вәт тамаша, кая барып бәрелергә белмәссең… – диде ханым һәм кире чыгып китәргә мәҗбүр булды.
Бүлмәдә авыр тынлык торып калды. Кергән-чыккан кешеләрне күздән кичереп, һәммәсен кызыксынып тыңлап торган Хәлим «тагын ниндирәк кеше керер икән?» дип түземсезлек белән көтте. Озак та тормады, ишектә Сабантуй батырыдай олы гына гәүдәле бер ир пәйда булды. Аның яңак мускуллары тартышкан, колаклары тырпайган. Гомер буе физик эш белән шөгыльләнгән авыл агаена охшаган. Менә ул, сизгерлеген күрсәтеп, алга таба узды да тәхетендә утырып торган Аксакалга көр тавыш белән:
– Әссәламегаләйкем! – диде, башын ия төшеп.
– Вәгаләйкемәссәлам, – диде хуҗа, разый калып. – Йә, сөйләгез?
– Сөйлим, сөйлим, – диде карт, – монда кадәр килгәнмен икән. «Фәйзуш батыр» дигән кеше булам мин. Заманында күп еллар Сабан туе батыры булгач, мине шулай дип кенә атап йөрттеләр. Шөкер, моңарчы саулыгыма зарланмадым. Хәзер дә бер чама гына йөреп торам. Тик менә без яшәгән районда күлләр корыды, чишмә, инеш сулары бозылды. Нефть чыгаргангамы? Белмәссең. Суларны фильтр-мазар аша уздырып эчкән булабыз инде. Кая барасың? Әмма халык чирли, авыручылар күп. Дөрестән дә шулай. Мин дөресен сөйлим.
– Сөйлә, сөйлә… – диде Аксакал, хуплагандай.
– Бик матур гына оныгым бар минем, – диде Фәйзуш батыр, дәвам итеп. – Азат