«New York Times» tanqidchilaridan biri Gerbert Maschemp bir kuni aytishicha, tanqidchilar fikrini atayin inobatga olmagan chog‘larimda ularni inobatga olgan paytimdan ko‘ra ko‘proq muvaff aqiyatga erishar ekanman. Bu fikrga qo‘shilishga majburman va o‘ylaymanki, Stiven King novella haqida ham shu fikrni ilgari surish mumkinligini inkor etmaydi.
O‘zingiz va ishingizga sodiq bo‘lish katta qadriyatdir. Unutmang: qadriyatlarni himoya qilish zarur. O‘z fikrlaringizda qattiq turish oson, deb sizga hech kim, hech qachon aytmaydi, lekin ishonchim komilki, bu zarur. Qolgan narsalarga kelsak, nima qilayotganingiz va kim uchun qilayotganingizni qat’iy aniqlab oling. Shunda ertami, kechmi har turli ma’nodagi boylikka erishasiz.
INNOVATSIYALAR
Butun dunyo armiyasidan qudratliroq kuch – mavridi kelgan g‘oyadir.
Yangiliklarni ko‘pincha innovatsiya deb atashadi. Ko‘p hollarda yangilik bu eski tarkibiy qismlarning avval mavjud bo‘lmagan birlikka jamlanishidir. Nyu-Yorkdagi «Trump International Hotel & Tower» – ko‘p qavatli turarjoy va mehmonxonani bir binoga jamlash g‘oyasini taklif etganimda meni novator deb atashdi. Keyin bu qarorni milliy va xalqaro miqyosda ko‘p bor «aylantirishdi» (o‘zim va boshqa quruvchilar) va u juda muvaff aqiyatli bo‘lib chiqdi.
Menga bu fikr shunchaki oqilona bo‘lib ko‘rinadi, muhim kashfiyot qildim, deb o‘ylamayman. Lekin ortga nazar solar ekanman, shunday deb hisoblasam ham bo‘ladi, deb o‘ylab qolaman. Novatorlar va innovatsiyalar haqida maqolalar o‘qiganimda qanday qilib kashfiyotchi bo‘lish mumkinligi to‘g‘risida o‘ylayman va fikrimcha, bu haqida talabalar ko‘proq fikr yuritishlari kerak.
Stiv Rayx ismli kompozitor – «fazalash» nomini olgan g‘oya muallifi haqida eshitganman. Bu g‘oya avtomobil oyna tozalagichlarining goh musiqa ritmiga monand, goh monand bo‘lmagan ohangi bilan bog‘liq. Ehtimol, yomg‘irli kunlarning birida u tirbandlikka tushib qoladi, oyna tozalagichlarning tovushi uning e’tiborini tortadi va musiqiy kompozitsiya yaralishiga sabab bo‘ladi. Bu inson zamonaviy musiqaga katta ta’sir o‘tkazgan va novatorlikning yaxshi namunasini ko‘rsatgan. Ba’zan yangi g‘oyalar oyna tozalagichlar kabi juda oddiy va maishiy narsalardan tug‘iladi. Muhimi – detallarni ko‘ra olish, ong va hislarni yangi g‘oyalar uchun ochish.
Bir paytning o‘zida ikkita narsa haqida o‘ylash juda foydali. Buni ko‘p bosqichli diqqat deb atayman. Ikki g‘oyaning to‘qnashuvi natijasida innovatsiya yuzaga keladi: oyna tozalagichlar tovushini eshita turib, musiqa haqida, turarjoy va mehmonxona haqida o‘ylash yoki yumalab ketayotgan toshga qarab, g‘ildirakni tasavvur qilish. Bu nimalarga olib kelishini kim ham bilardi! Ba’zan bundan misli ko‘rilmagan ixtirolar paydo bo‘ladi, ba’zan esa yo‘q, ammo bu fikrlashning yangi kengliklarini ochadi va goho yaxshi meva beradi.
Kashfiyotchilik ko‘pincha to‘satdan sodir bo‘ladi. Shuning uchun yana bir yaxshi usul – ongning ta’sirchanligini rivojlantirishdir. Bu san’atda bo‘lganidek, biznesda ham muhim. Agar lavozim pillapoyasida ko‘tarilmoqchi bo‘lsangiz, odatiy, ratsional fikrlash bilan cheklanib qolmang. Ilk kitobim «Bitim tuzish san’ati» deb nomlanadi. Haqiqatan ham, kelishuvlarga san’at asariga yondashgandek yondashaman. Balki shuning uchun ham ular odatda muvaffaqiyatli bo‘lib chiqadi. O‘ylash va ishlash chog‘ida miyamning ikkala yarim shari ham ishlaydi.
π soni («pi» deb o‘qiladi) haqida eshitgan bo‘lsangiz kerak – bu aql bovar qilmaydigan son. Uni Pifagordan tortib Leonardo da Vinchigacha bo‘lgan turli mutafakkirlar qo‘llashgan va katta ehtimol bilan, piramida quruvchilari ham. Uzoq vaqt avval ixtiro qilingan π soni 3,1415926535 ga teng. Uni «Oltin kesim» deb atashadi. Agar ko‘proq ma’lumot olmoqchi bo‘lsangiz, Mario Livioning «The Golden Ratio» kitobini o‘qing, unda ko‘p tafsilotlar yozilgan. Menimcha, π raqamini ongli ravishda ishlatadigan odamlar bor, lekin bu haqda ong osti darajasida biluvchi, o‘z ishlarida ataylab emas, balki tasodifan ishlatadiganlar ham bor. U ko‘p hollarda ongli ravishda qo‘llaniladi. Ammo aniq fanlardan uzoq bo‘lgan ishlarda, tabiatda, masalan, dengiz mollyuskalarida yoki olis yulduzlarda, shuningdek, san’at asarlari va me’moriy yodgorliklarda «oltin kesim»ning qanday paydo bo‘lishi mutlaqo tushunarsiz. Sizning ixtirochilik harakatlaringiz hayotda mo‘jiza uchun joy borligini va unga tayyor bo‘lish kerakligini tushunishga yordam beradi.
Sizga faqat g‘ayritabiiylikka tayanishni maslahat bermayman: hayotiy muvaff aqiyat sog‘lom fikr va mashaqqatli mehnatni talab qiladi. Shunchaki, tushuntirib bo‘lmaydigan narsalarni rad qilmang – ular yangi g‘oya sari qadam bo‘lishi mumkin. Zero, biz yaratmaymiz, balki bir vaqtlar biz uchun yaratilgan narsalarni birlashtiramiz. Qiziqishlaringiz qanday bo‘lishidan qat’i nazar, zo‘r yig‘uvchi bo‘ling va ixtirochiga aylaning. Katta aql bo‘sh qolmasligi uchun juda ko‘p fikrlar va turtkilarga muhtoj, shuning uchun miyangiz doimo band bo‘lishini nazorat qiling. Bu siz uchun muvaff aqiyatli odamlar dunyosiga chipta bo‘lishi mumkin.
JAMOAVIY ISHNING AHAMIYATI
Birga yig‘ilish – bu boshlanish, birga qolish – rivoj, birga ishlash – muvaff aqiyat.
O‘zim xususiy tadbirkor bo‘lsam-da, jamoada ishlash qanchalik muhimligini doim yaxshi bilganman. Global nuqtayi nazardan, barchamiz bir jamoa a’zolarimiz va birlashmasak, intilayotgan natijamizga erisha olmasligimiz mumkin. Bugun jamoa bo‘lib harakat qilish muvaff aqiyatga erishish va yashash uchun avvalgidan-da muhimroqdir.
Shu haqda o‘ylar ekanman, bir nechta ajoyib jamoaviy o‘yinchilar yodimga tushadi. Ko‘pchilik televideniye jurnalisti va yozuvchi Tom Brokouni yaxshi taniydi. U ko‘p mukofotlarni qo‘lga kiritgan, hamkasblari va keng jamoatchilik ehtiromiga erishgan. Esimda, «Shogird» shousi ekranlarga endi chiqib, mashhurlikka erisha boshlagan chog‘da (o‘sha haftada reytinglarda eng yuqori o‘rinni egallagan) meni Yankees o‘yiniga Jorj Steynbrennerning lojasiga taklif etishdi. Tom va uning go‘zal rafiqasi ham taklif etilgan mehmonlar qatorida edi. Tom yonimga kelib, yelkamni qoqib qo‘ydi va dedi: «Donald, «NBS» uchun qilgan ishlaring tahsinga loyiq. Biz sendan juda minnatdormiz».
Uning so‘zlari – jamoaviy ruhning ajoyib namunasi. Biz bu tarmoq uchun birgalikda ishladik va u menga qilgan ishlarim uchun tashakkur aytdi. «Ular» «biz»ga aylandi va u aynan nimani nazarda tutganini tushundim. Albatta, u taniqli odam, ammo bu dastur faqat o‘zining mehnati natijasi emasligini tushunadi. Dasturim ham faqat o‘zimniki emas. Darhaqiqat, yillar osha donolashib borar ekansiz, qilayotgan ishingiz o‘zingizgagina aloqador emasligini tushunasiz. «NBS»da sodir bo‘layotgan har bir hodisa Tomning e’tiboridan chetda qolmaydi, «Shogird» shousining muvaff aqiyati esa uning jamoasiga foyda keltiradi. Bu so‘zlar menga uning bir butun fe’l-atvor egasi ekanini namoyon qildi. Balki, shu tufayli ham uni kompaniyadagilar va undan tashqarida ham yaxshi ko‘rishar.
Yana bir voqea. Los-Anjelesda «Emmi» mukofotini topshirish chog‘ida sahna ortida turganimda yonimda «Will and Grace» serialidagi roli uchun mukofot va gulduros qarsaklarga sazovor bo‘lgan Debra Messingni ko‘rdim. Bu ayol menga doim yoqqan (balki, gap uning mayin sochlaridadir). U yonimga kelib, shoum muvaff aqiyati uchun menga muloyimlik bilan minnatdorlik bildirdi. Shunda qarshimda yana bir jamoaviy o‘yinchi turganini tushundim: uning seriali ham «NBS» kanalida efirga uzatilardi.
Oradan bir necha yil o‘tsa-da, juda yaxshi eslayman: bir kuni Jeff Suker xonamga kelib, «Saturday Night Live» dasturida qatnashishni taklif qildi. Meni ijobiy javob berishga majbur qilgan sabablardan biri bu shouning «NBS» kanalida efirga uzatilishi, men esa uning bir qismi ekanim edi. Jamoaviy ruhning g‘oyat katta ahamiyatini tan olmasdan iloj yo‘q va bu taklifga rozi bo‘lganimdan afsuslanmayman. Biz vaqtni mazmunli o‘tkazdik.
Ishonchim komilki, shaxsiy va professional hayotda jamoaviy ruhni qo‘llab-quvvatlash juda yaxshi, ba’zan esa kutilmagan natijalarga olib kelishi mumkin. Bundan tashqari, hamfikrlaring bilan bir yo‘lda borayotganingni bilish ajoyib his. Jamoa kuchiga munosib baho bering va uning asosiy ishtirokchisiga aylanasiz.
SHUKRONA KUNI
Ichimizdagi cho‘g‘ ba’zan