ҳафтадан сўнг йилнинг энг узун куни бошланади, – у табассум билан бизга кўз югуртирди.
– Қачонлардир сиз бундай узоқ кунни кутиб, у бир зумда ўтиб кетганини сезганмисиз? Мен буни интиқлик билан кутаман.
– Келинглар, бирон нарса ўйлаб топайлик, – эснади Бейкер хоним ўриндиққа жойлашиб ўтирар экан.
– Келинглар, шундай қилайлик, – деди Дэзи.
– И-я, ҳозирми? – у саросимага тушиб менга қаради.
– Нимани ўйлаб топиш мумкин?
Жавобни кутиб ўтирмаёқ, у тўсатдан ваҳима билан жимжилоғига қаради.
– Қаранглар! – хитоб қилди у. – Менинг бармоғим шикастланибди.
Ҳаммамиз унинг бармоғига қарадик. Жимжилоғи кўкариб, шишиб кетганди.
Бунга сен айбдорсан, Том, – деди Дэзи ранжиб.
– Биламан, атайлаб қилмагансан, барибир сенинг ишинг бу. Менга бу ҳам кам. Чунки мен сендек баҳайбат, бесўнақай, дароз кимсага эрга текканман-да.
– Шу сўзни ўлгудек ёмон кўраман, – хотинининг гапини бўлди Том.
– Мени ҳазиллашиб бўлса-да, дароз, нотавон деб аташларини жиним суймайди.
– Ҳа, дароз, нотавонсан, – ўчакишиб деди Дэзи.
Баъзан Дэзи билан Бейкер хоним бараварига вайсаб кетардилар. Уларнинг бу бемаъни гаплари ниҳоятда кулгили эди. Ҳозир эса дастурхон атрофида мен билан Том ўтирганимиз сабабли улар одоб сақлардилар. Вақт тушликка яқинлашиб қолганди.
– Дэзи, ёнингда ўзимнинг маданиятли одам эканлигимни унутиб қўяман-да, – дедим мен майнинг иккинчи қадаҳини ичганимдан сўнг.
– Кел, мен ҳам тушунадиган биронта мавзуда сўзлашайлик, масалан, ҳосил ҳақида.
– Маданият тобора йўқ бўлиб бормоқда, – деярли қичқириб деди Том.
– Кундан-кунга тушкунликка тушиб боряпман. Сен Годдартнинг “Рангин империяларнинг юксалиши” китобини ўқиганмисан?
– Йўқ, ўқимаганман, – дедим унинг гапидан ажабланиб.
– Ажойиб китоб, уни ҳамма ўқиши шарт. У китобда, агар биз эҳтиёт бўлмасак, оқ ирқ… хуллас, бир сўз билан айтганда, бошқа ирқлар ютиб юборадилар, деган ғоя бор. Бу шунчаки гап эмас.
Барчаси илмий жиҳатдан исботлаб берилган.
Том борган сари чуқур фикрлайдиган бўлиб боряпти, – деди Дэзи. – У оқилона фикрлар баён этилган хилма-хил китобларни ўқимоқда.
– Шунчаки оддий китобларни эмас, илмий асарларни, – хотинининг гапига зарда билан эътироз билдирди Том.
– Годдарт ўз фикрларини аниқ-равшан баён этган. Биз – юқори ирқ вакилларидан бошқа ирқлар устувор бўлиб кетишларига йўл қўймаслик ҳақида ёзилган у китобда.
– Биз уларни эзиб ташлашимиз керак, – шивирлади Том кўзини қисганча уфққа бош қўяётган қуёш томон қараркан.
– Агарда сизлар Калифорнияда истиқомат қилганингизда борми…
– гап бошлади Бейкер хоним, лекин шу ондаёқ Том унинг гапини бўлди. У ўтирган курси ғичирлаб кетди.
Гап шундаки, биз юқори ирқ вакилларимиз, мен ҳам, сен ҳам ва…
– Том бош ирғаб Дэзини кўрсатди. Дэзи шу заҳотиёқ менга қараб кўзини қисиб қўйди.
– Инсоният томонидан яратилган