очишдан аввал тўйиб-тўйиб ҳидлардик. Бу мактублар она юртимизнинг ҳидини олиб келгандай бўларди гўё. Бир куни ўзимга келган хатни очсам, у отамнинг номига ёзилган экан. Уйдагилар менга ва отамга ёзган хатларни конвертлар ичига адаштириб солишган. Шу хат баҳона отамнинг ҳам мендан сўнг урушга кетганини, айни вақтда госпиталда ётиб даволанаётганини билиб олдим. Қоғоздаги манзилни излаб йўлга тушдим. Сафдошларим, қисм командирлари ёрдам беришди.
Отам шифтга термулиб ётибди. Рангида қон йўқ… Мени кўриб аввалига ҳайрон бўлди. “Шукр, соғ-саломат экансан ўғлим”, деди. Отамдан ҳол-аҳвол сўрадим.
– Ўпкамнинг бир четини ўқ тешиб ўтибди, – деди у.
Худди ўша куни госпитални кўчириш, ярадорларни эшелон билан бошқа жойга юбориш тараддуди бошланди. Отамни ҳам поездга чиқаришди. У кишини йиғлаб кузатиб қолдим.
Уруш тамом бўлгандан сўнг отам йигирма йилча яшади. Жангда орттирган дарди уни тез-тез безовта қиларди. Эсимда, 1970 йиллар эди. Отам қаттиқ оғриб ётиб қолган, шунда ҳам руҳан тетик, кўзлари чарақлаб турарди. “Ўғлим, госпиталда учрашиб қолганимиз ёдингдами?” сўрадилар дафъатан. “Нега буни эслаяпсиз?” дедим мен.
– Қанча одамларнинг ҳоки бегона элларда қолиб кетди. Ўз юртингда, ўз оиланг бағрида тинчгина жон бериш ҳам бир бахт, аслида!
Отамнинг сўнгги нафасида айтган шу сўзларини негадир ҳеч унутолмайман.
“БИЗНИНГ ЮРТ БОШҚАЧА!”
Сурхондарёга хизмат сафаримиз чоғида Файзи полвон Алимов билан танишиб қолдим. У ўзи ҳақида сўзлаётиб шундай деган эди:
– Отам Абдураҳмон Алимов бир умр кураги ерга тегмаган машҳур полвон ўтган. Гоҳо тўйларда отам каби курашга тушаман. Лекин полвонликдан кўра, далага кўпроқ меҳр қўйдим. Пахта, ғалла илмини эгалладим, шунинг ортидан бойиб элга танилдим, юрт кездим.
Қайсидир йили чет элга бордик. Нонушта маҳали бизни орасига япроқдек гўшт солинган нон бутерброди билан сийлашди. Мен ҳайрон бўлдим. Ҳол-аҳволлашиш йўқ, олинг-олинг йўқ, суҳбату гурунглар йўқ. Ахир олисдан борган меҳмон бўлсак, бу қандай гап. Ўша ерда ўтириб ўзимизнинг юртимизни ўйлаб кетдим. Биз чет элдан бўлмаса-да шундоққина қўшни шаҳардан келган меҳмоннинг оёқлари тагига албатта қўй юмалатамиз. Дошқозон осиб, ҳаммани чорлаймиз. Шундай қилмасак кўнглимиз жойига тушмайди. Эртакларда довруғи чиққан Ҳотамтой ҳам аслида бизнинг юртдан чиққан бўлса керак, деб ўйлайман.
Файзи полвон суҳбатни тугатиб, бир зум жимиб қолди. Сўнг “Барибир бизнинг юрт бошқача!” деди. Шу сўзни айтганида унинг кўзлари чақнаб кетди.
САМАРҚАНД САРИ КЕТАЁТИБ…
Чўнтак телефоним оҳиста жиринглайди.
Қулоқ тутаман.
– Опа йўлга чиқдингизми? – укамнинг товуши аниқ-тиниқ эшитилади.
– Ҳа, яқинлашиб қолдим.
– Яхши. Мен ҳозир даштда экинзорни суғоряпман. Сиз етиб келгунингизча уйда бўламан.
Жажжи телефонни ғилофига солгач, ўйга толаман.
Бундан ўттиз йилларча аввал – Тошкентга эндигина кўчиб келганимизда