сезди-ю, яна қайтарди:
– Бекорга овора бўлманглар…
Отаси хонтахтага янаям пастроқ мункайиб, кўзларини тағин бир нуқтага тикиб тураверди.
Орага яна ўша таранг сукунат чўкди. Ташқаридаги шамол кучайиб кетди. Энди шамол муттасил ғувиллар, ўрик шохларининг ваҳимали вишиллаши аниқ эшитилиб турар, бўғотнинг аллақаери қирсиллар, шифтдаги лампокча секин-секин лопиллаб дадасининг соясини хонтахта устида у ёқ- бу ёққа силкитарди.
– Эринг билан гаплашдим. – Дадасининг овози сукунатда жаранглаб эшитилди. У ўзини босиб олди шекилли, анчадан кейин босиқ овозда қўшиб қўйди: – Қилмишидан пушаймон бўлиб ўтирибди. Ялиниб борсам, ўзи келмади, деяпти.
Ўзининг тўшагида ётган ўша жувон Муқаддамнинг кўз олдига келди-ю, ҳали эскирмаган, ҳеч эскирмайдиган алами яна ловиллаб кетди. “ғилғиликни қилиб қўйиб нега ялинади?!” – Бояги қўрқув аллақаёққа йўқолиб, ўрнини чидаб бўлмас нафрат эгаллади.
У индамай юзини ўгирди.
Яна онаси ўртага тушди.
– Урмаган, сўкмаган эр борми, болам? Битта болангни тирик етим қиласанми,
Муқаддам яхшилик учун ёлғон гапирган онасига маъносизгина қараб қўйди-ю, индамай ўтираверди.
– Авлодимизда эридан чиқиш одати йўқ, – деди отаси бўғиқ оҳангда. – Бутун маҳаллага ҳалитдан гап тарқалиб кетибди… Қайсарлик қилма, ёпиғлик қозон ёпиғлигича қолсин. Бошқа илож йўқ.
Муқаддам киноя билан кулиб қўйди. Бошқа илож йўқ эмиш?.. Нима, биров ундан ўтганини билармиди?
Онаси ота-болани муросага келтириш, Муқаддамнинг шахтини қайтариш учун тағин ўртага тушди:
– Ўзинг кўнгил қўйиб теккансан, қизим… Биров сени мажбур қилгани йўқ.
Муқаддам аёвсиз ҳақиқатни шундоққина рўпарасига келтириб қўйган онасига ярқ этиб қаради. “ўзим! ўзим! Ҳаммасига ўзим айбдорман! – У ўкинч билан бошини қуйи солди. – Кўнгил қўйиб… Кўнгил қўйибми, мажбур бўлибми?!” – У аллақачонлардан бери шу саволни ўйлар, аммо жавоб тополмасди. Боягина Алимардонни қовура бошлаган нафрат оловининг бир чети энди ўзини ҳам куйдириб ташлади. Онаси яна алланималар деди.. Аммо Муқаддам эшитмади. Энди унинг юрагини бешафқат бир қўл ғижимлар, лекин бу қўл Алимардонникими, ўзининг қўлими – ажрата олмас эди.
– Эртага у келади.
Муқаддам дадсининг сўзларини ярим-ёрти эшитди-ю, бурилиб қаради.
– Нима?!
– Эринг келиб, олиб кетади, – деди отаси юмшоқ, лекин қайсар оҳангда. Кейин яна ҳам юмшоқроқ қилиб қўшиб қўйди: – Уят бўлади. Гуноҳини бўйнига олиб турибди-ку. Илож қанча?
– Мен бормайман, – дадаси қанақа оҳангда гапирган бўлса, Муқаддам ҳам худди ўша оҳангда жавоб берди.
Отасининг қалин қоши остидаги кўзлари чақнаб кетди. Энди унинг қони қайнай бошлаган, ўз ҳукмига бўйсумаганларнинг жазосини берувчи асаблари таранг тортила бошлаган эди.
– Борасан! – деди чўрт кесиб. – Бормасанг, ўзим обориб қўяман.
– Бормайман!
– Борасан!
Отанинг қони гупиллаб кетди. Лекин Муқаддамнинг вужудида ҳам худди шу ота