осойишталикнинг қўпайишига сабаб бўлади”, – деганлар. Одам Ато жон кириши билан аксириб: “Алҳамдулиллаҳ!” – деганлар. Шукур айтиш бизга Одам алайҳиссаломдан мерос.
Ношукурлик хорликни келтириб чиқаришини билмайдиганлар орамизда борми? “Йўқ нарсага қайғурмайдиган эмас, борига шукур қилувчи –донодир”, – деган мақолни-чи? Кўпчилик билади бу ҳикматларни. Аммо не ажабки, билатуриб ношукурлик қилаверамиз. Халқимизда яна: “Еб туриб маърайди-я!” – деган ҳикмат ҳам бор. Баъзан кузатаман: тўкин дастурхон атрофида ўтириб, уч-тўрт хил таомларни тўйиб еб олиб, тирикчиликнинг қийинлашиб кетаётгани борасида нолий бошлайдилар. Бировда ўн-ўн беш, бошқада эллик-олтмиш сидра кийим-бош бор. Лекин униси ҳам, буниси ҳам қийинчиликдан нолийди. Бири кўйлагининг элликтага етмаганидан, бошқаси шимининг юзтага етмаганидан афсусда юрибди. Тўғрими?
Кишиким, розилиқ томинда бўлса,
Қилур шукур аждаҳо коминда бўлса.
Ҳазрат Сўфий Оллоҳёр демоқчиларки: Аллоҳ таолонинг ризолигини истамоқ завқида бўлса, аждаҳо комида туриб ҳам Тангри таолога шукур айтади, ҳамиша розилигини сўрайди (биринчи сатрдаги “том” сўзи бу ўринда “завқ” ёки “ишқ” маъносида қўлланилган).
Бугунги ношукурчиликларнинг сабаби – Аллоҳ белгилаб берган ризққа қаноат қилиш тарбиясининг сустлигидандир. Тангри таоло: “ЭйОдам фарзанди, албатта, мен сени онанг қорнида куч-қувватсиз ва ҳаракатсиз ётган вақтингда тарбия қилдим ва онанг қорнидан саломатчиқардим. Токи сен оёққа тургунинггача онангнинг дилини сенга раҳмли ва меҳрибон этиб, сенга мойил қилиб қўйдим. Сен, шу зайлда, каттабўлдинг. Ундан сўнг токи мени ақл билан таниб, қувват билан ибодат қиларсан, деган умидда сенга куч-қувват бердим. Аммо сен катта бўлганингдан сўнг менинг ибодатларимдан юз ўгириб, мен тақсимлаб қўйган ризқнинг талаби билан машғул бўлдинг. Бас, ўзимнинг азиз ва улуғ деган сифатларимга қасамёд қиламанки, агар дунё ахтариб етти қат ернинг қаърига кирсанг ҳам, ўзим тақсим қилиб қўйган ўшал ризқдан заррача ҳам миқдорда зиёда қилмасман”, – деб огоҳлантиради. Яна дейдики: “Эй Одам фарзандлари, баданларингиз нозик (яъни Менинг азобларимга бардош беролмайди), сафарларингиз узоқ, йўллар оғир, Сирот кўприги қилдан тез ва қози бўлиб сўроқ қилгувчи оламнинг Парвардигори бор… Шуларни била туриб, бу ўткинчи дунё ва беҳуда неъматларга ва адо бўлиб тугайдиган ҳаётга қандоқ рағбат қиласизлар?”
Ўттизинчи йиллардаги қаҳатчиликни, уруш давридаги азобни, кейинги машаққатларни кўрган, сабр ила чидаган бобо-бувиларимиз, ота-оналаримиз эҳтимол буларни китоблардан ўқимагандирлар, чунки диний китоблар ман қилинган, ўқиганлар ёки даъват этувчилар қамоққа олинарди. Аллоҳ амрларини аслини сўзма-сўз билмасалар ҳам, болаликларида сабр, шукур тарбиясини олганлар ва шу фазилатлари билан оғирчиликларни енгганлар.
Баъзан учрашувларда: “Болалигида қийинчилик кўрганлар ёзувчи бўлар экан, шу тўғрими?” – деб савол беришади. Мен: “Тўғри эмас”, – деб жавоб қайтараман. Ҳазрат Навоий, Бобур, овруполик ёзувчилар,