аламимни кундалик дафтаримга бу тарзда ёзиб қўйдим:
“Телемухбир йўловчиларни тўхтатиб, савол беряпти:
– Сиз нимани йўқотишдан қўрқасиз?
Бу саволга одамлар турлича жавоб беришяпти. Бири “Ота-онамни йўқотишдан қўрқаман”, дейди. Билмайдики, қўрқса-қўрқмаса, ўзининг дунёга келишига сабабчи бўлган энг азиз кишиларини эртами-кечми барибир йўқотади. Бошқа бир одам “Тинчликни”, яна бири “Оила бахтини…” деди.
Ҳамма жавоблар тўғри.
Лекин…
Бирон бир киши “Виждонни йўқотишдан қўрқаман”, демади, “Иймонимни йўқотишдан қўрқаман”, демади. “Эътиқодни, диёнатни, Ватанга садоқатни йўқотишдан қўрқаман”, демади-я!
Мантиқан олиб қаралса, ота-онани йўқотишдан хоҳ қўрқинг, хоҳ қўрқманг, бир кунмас бир кун улар фоний дунёни ташлаб кетишгач, армон билан бўлса-да, яшайверади киши. Худо кўрсатмасин-у, аммо тинчликни йўқотиб урушга дуч келса ҳам, азоб билан бўлса-да, яшайверади инсон. Оила бахтини ҳеч ким йўқотмасин, аммо бу ҳол юз берса янги бахт умиди билан ҳаёт кечираверади одам.
Аммо…
Иймонни йўқотса…
Виждонни йўқотса…
Йўқотса эътиқод, диёнатни ҳам
Ватанга садоқатдан айрилиб қолса…
Иймонсиз, виждонсиз, эътиқод-диёнатсиз, садоқатсиз ҳам яшаяпман, дегувчи одам ёлғон сўзлабди. У ўзини тирик деб ўйлайди, аслида у тирик мурдадир.
Яна ҳақиқат шуки, бировлар ота-оналарини жисман эмас, руҳан йўқотадилар. Булар ҳам тинчликни, оила бахтини йўқотганлар ҳам билмоқлари жоизки, улар ҳаммадан аввал виждон билан диёнатни йўқотган бўладилар. Қолганлари кейин ўзи келаверади…”
Ўша “фильм” ижодкорлари кўп фазилатларни йўқотганларини наҳот фаҳмламаганлар?
Дунёдаги энг моҳир каззоб ҳам ёлғон тўрини булар каби усталик билан тўқий олмайди. Москванинг “Чапаев”, “Кочубей”, “Разведкачининг жасорати” деган фильмларида ҳам тўқима бўлган. Лекин унинг ижодкорлари ёлғонга халқни ишонтира олишган. Кейинчалик яратилган “Баҳорнинг ўн етти лаҳзаси”, “Қилич ва қалқон” каби фильмларга ҳам одамлар ишонишди. Лекин “Ҳамза”даги ҳам сценарий, ҳам режиссура, ҳам актёрларнинг ижрочилик маҳорати саёзлиги ва пастлиги учун “расвофильм” деган мартабадан ўзгага эришмади. Ўзингиз ўйлаб кўринг, Ҳамза буюк Рабиндранат Тҳакур билан учрашса, унга инқилобий ғоялардан ваъз ўқиса?! Тағин ҳам “Ёлғонфильмда” инсоф бор экан, биз Ҳамза Тҳакурга “комфирқа аъзоси” деган гувоҳнома ёзиб берармикин, деб кутувдик…
Шуларни ёзяпман-у, ўзимга ўзим танбеҳ беряпман: “Эй хотира! Дўстмисан, душманмисан менга – билмам. Яхшиликни унутма, дейман – унутасан. Ёмонликни унут, дейман – зарра-заррасигача эсдан чиқармайсан…”
Бу ёлғонларда Комил Яшиннинг иштироки қай даражада билмайман, лекин лоқайдлиги мавжуд. Шериклари унинг аввалги асарларидаги айрим воқеалардан фойдаланиб, қолганига ямаб-ясқаб эплаштиргандирлар, деб ўйлайман. Чунки, айтганимдай, романда бу ёлғонлар