ЧОРИЕВ АҲМАДЖОН

СОҲИБҚИРОН МАЪНАВИЯТИ 2


Скачать книгу

ишлари олиб борилган.

      Самарканд салтанат пойтахтига айлантирилгач, унда Исфахон, Шероз, Халаб. Хоразм, Бухоро, Насаф ва Кешнинг меъмору бинокорлари кўли билап саройлар, масжидлар, макбара ва хонақохлар курилди. 1403 – 1404 йилларда Самаркандца бўлган Испания элчиси Руи Гонсалес де Клавнхо (1412.2.4) Амир Темурнинг олиб борабтган бинокорлик ишларидан хайратда колган.

      Жумладан, мўғуллар боскинида бутунлай вайрон этилган ва аксари ахолиси қириб ташланган ва кисман кул килинган Самарканд шахри Амир Темур хукмронлиги даврида ўзининг кадимги ўрни Афросиебдан бирмунча жануброкда бутунлай янгидан курилди. Шахар тевараги мустахкам калъа деворв билан ўралиб, Оханин, Шайхзода, Чорсу, Коризгох, Сўзангарон ва Феруза каби номлар билан аталувчи 6 та дарвоза – ўрнатилди. Шахар аркида Амир Темурнинг кароргохи Кўксарой ва Бўстонсаройлар бино килинди. Кўксарой 4 каватли бўлиб, гумбазлари ва деворлари зангори кошинлар, иакшинкор ва гулдор парчинлар билан коплангани учун у шундаб атапган. Кўксаройда хонларни подшолик тахтига чикариш маросимн вакгида уларни ок кигиз устига олиб ўтказадиган тошдан тахткурси – Кўктош кўйилган эди. Булардан ташкари аркдадавлат девоихонаси, курол – яроғлар устахонаси ва аслахахона, таигалар чекиладиган зарбхона каби иморатлар жойлашган.

      Мовароуннахрнинг дехкончюшк вохаларида, хусусан Зарафшон водийсида ўнлаб суғориш тармоклари чикарилиб, дехкончилик майдонлари кенгайтирилди. Янги кшшюклар барпо этилди. Ибн Арабшохнинг ёзишича, Амир Темур Самарканд . атрофида кад кўтарган бир канча янги кишлокларни Шаркнинг машхур шахарлари Димишк (Дамашк), Миср, Багдод, Султоиия ва Шероз номлари билан атадй. Амир Темурнинг фикрича, Самарканд катталиги, гўзаллиги хамда тсварак – атрофининг обод этилганлиги жихатидан дунйдаги знг йирик шахарлардан хам устунрок турмоғи лозим эди.

      – асрниаг охири – XV асрда Самаркандца кўркам ва мухташам бинолардан ташкари шахристон йки рабоди дохидда турли – туман касбдаги хунармандлар махаллалари кад кўтаради. Амир Темур мамлакатда, хусусан унинг пойтахти Самаркандца хунармалшчиликни ривожлантиришга алохида эътибор берйди. Испан элчиси Клавихонинг йзишича, Сохибкирон хунарли оирор кишини хам Мовароуннахрни ташлаб кетишига йўл кўймаган. Аксинча, Лмир Темурнинг амри – фармони билан Дамашкнинг энг мохир тўкувчилари, Ҳалабнинг машхур 'пахта йигирувчилари, Анкаранинг мовут тўкувчи <орхоналари, Туркия ва Г\"ржисгоннинг . заргарлари, хуллас, кўп касб-хунар сохиблари бошка шахарлардан Самаркандга кўчнриб олиб келинди. Ўша цаврда шахарда т\:рли дин ва мазхаблардаги кишилар истиқомат киларди. Клавихонинг маълумотига кўра, Самаркандца 150 мингдан зиёдрок аҳоли яшаган. Шахар майдони Испаниянинг Шиблия (Севилья) шахридан кенгрок бўлган. Лекин униш бу маълумогида шахар арки билан қалъа, яъни ички шахар кисмларигина кўзда тутилган холос.

      Амир Темур даврида бунёд этипган меъморий обидаларга куйидагиларни айтиш

      мумкин:

      Шоҳизинда ансамбли мажмуи (Самарқанд, XI – XX асрлар)

      Самаркандцаги меъморий