сотиб олдим.
– Ҳим-м, нимага бизни ишбошимиздан олмадинг?
– Бой, сизники қиммат, бозорники арзон-ку?
– Ана! Мандан олмаганинг учун санга сув йўқ.
– Бой, инсоф қилинг!
– Инсоф нима у? – деди бой. – Инсофни кеча зиёфатда еб қўйибмиз, увоғиям қолмабди. Мана бу қорин ўша инсоф туфайли қаппайган!
– Бой, бола-чақам бор, раҳм қилинг.
– Сан бола-чақангни кўпайтиришдан олдин мандан сўрабмидинг?
– Бой, экинлар сувсиз қуриб кетади-ку?
– Бўпти, аз таҳи дил, раҳм қилсам қилақолай, ҳаммамиз Аллоҳнинг бандаси, расулуллоҳнинг умматларимиз. Сув ҳақи мана мунча бўлади!
– Бой, ҳозир бир мирим ҳам йўқ-ку?
– Хатга соламиз, кузда ҳосилдан тўлайсан.
Кутилмаганда батрак одамларга юзланиб, сўради:
– Ҳой халойиқ! Бу ноинсофни кўряпсизми?
– Кўриб-билиб турибмиз!
– Айтинг, буни нима қилайлик?
– Сол оч биқинига! – деди бозорнинг чапаниларидан бири. – Ё ўзимиз саранжомлаб қўяйликми?
– Ҳой суллоҳ! – деди бошқа чапани. – Шу пичоқни киндигингдан томоғинггача тортворсам нима қиласан!
– Ҳой бой! – деб мурожаат қилди унга батрак.
Ҳой бой!
Ичи ғирч-ғирч мой,
Бугун сендан қимматлироқ бир замбар лой! 3
Гур этиб кулги кўтарилди.
Бой ниҳоят ўрнидан туриб, кўзларини ола-кула қилиб, лапанглаб батрак томон кела бошлади:
– Сен… сен… нималар девоссан? Ман шаҳри азимнинг энг қадимги боёнларидан Муслиҳиддин аршиаълохон тўра ҳазратларининг авлодидан бўламан-а!
– Халқнинг молини таладинг, терисини шилдинг! Мана, ол насибангни! – деб батрак кетмонни кўтариб даф қилиб қолувди, бой қочаман деб йиқилиб тушди.
Халойиқ гувиллаб юборди:
– Ур, сол, жигарини эз!
Шундан сўнг иккалови ҳам оломонга юзланиб таъзим қилиб, саҳна ортига ўтишди.
– Булар Мунаввар қорининг тоғалари, бири Ҳасанхўжа, иккинчиси Эшонхўжа Хоний, – деди бояги йигит. – Янги усул мактабида дарс ҳам берадилар, дуторни ҳам хўб чаладилар.
Салдан кейин шопмўйлов бир тўра пайдо бўлди. Унинг малайи бор экан. Шопмўйлов тўра малайдан сўрай бошлади:
– Хўш, ёғни нархини оширдингми?
– Шундай, тўрам.
– Ун нархини-чи?
– Уям ошди, тўрам.
– Яхши. Халққа яна нималар керак бўлади?
– Гўшт-ёғ, тўрам!
– Уни нима қилдинг?
– Уям ошди, тўрам.
– Ерни нима қилдинг?
– Унга ҳали тегмадик, тўрам.
– Аҳмағ! Энг даромадлиси шу-ю? Гап бундоғ, қарз-васиқа эвазига ерни тортиб оласан, кейин ошиғич нархда пуллайверасан. Нима кўп – ер кўп, бир четдан сотуврасан.
Четда буларни томоша қилиб турган бояги деҳқон халқдан сўради:
– Муни нима қиламиз, халойиқ?
– Буниям ур биқинига!
Саҳна яна алмашиб, энди домла почча пайдо бўлди.
– Кўрган кунингизга шукур қилинг, муҳтарам аҳли муслим! Дунё молиға ружу қўйманг,