İslam Ahlakının Esasları. Babanzade Ahmet Naim

ESASI

      1 Mesuliyet Esası

      Müslümanların vaktiyle yalnız başlarına ve herhangi bir medeni milletin felsefesinden yardım görmeksizin büyük bir medeniyet kurmuş olduklarını söylemekten maksadımız, felsefenin bugünkü Avrupa medeniyetini kurmaktaki büyük hizmetlerini hor gördüğümüzü anlatmak değildir. Demek istediğimiz şudur: Yayılması, ahlakın alçalmasına sebep olacak birtakım felsefi meslekleri bir tarafa bırakacak olursak “vazife” prensibini, akıl üzerine kurarak “doğru, iyi ve güzel” gibi yüksek prensipleri kemal gayesi edinen sağlam nazariyeler bile, umumun gönlüne hâkim olmak bakımından dinin gösterdiği kudret ile rekabet edememektedir. Şu anlamda ki, vahy-i ilahîye iman kaydından azade kalmak isteyenler arasında ahlak kaidesini sırf akıldan çıkararak “vazife” ve “vicdani mesuliyet”i kendilerine -amelî olarak- rehber edinenlerin sayısı henüz pek azdır. İslam dini ise en sağlam, en muhkem bir felsefenin ahlaki prensiplerinden birini de ihmal etmeksizin onun bütün gereklerini akil, gabi, zengin, fakir, âlim, cahil, ileri, geri, bütün beşer sınıfları arasında aynı kuvvet ve nüfuz ile yaymaya başlayalı on üç buçuk asır olduğu hâlde, ahlaki vazifelerin İslamlar arasında din boyasına boyanmış olması, akli mahiyetini hiçbir vakit zedelememiş ve hiçbir vakit İslam arasında, akıl ile din korkulacak bir savaşa düşmemiştir.