Renan Müdafaanamesi ve Kanije Müdafaası. Namık Kemal

Makale sahibinin, düşünce bakımından akrabalıkla neyi murat ettiğini anlayamadık ki sözünün doğru olup olmadığını araştıralım! Bir kavmin kendine özgü ve diğer kavimlerle karıştıktan sonra ayrı bir düşüncesi de mi olurmuş?

      Bay Ernest Renan’nun çok garip bir iddiası daha var, diyor ki: Bu filozoflar Arapçayı kullanırlardı ancak kullanımında pek sıkıntı çekerlerdi; Arapçanın şiire ve hitabete çok uygun olan üslubu, ilahiyatta kullanılması zor bir alettir, Arap filozof ve bilginler genellikle kötü yazarlardı.

      Arapça kelimeleri doğru söylemekten âciz olan bir adama göre böyle bir inanca sahip olmak yadırganacak şeylerden değildir fakat bu bilgisizliğiyle beraber, Arap dilini, ilmini, felsefesini muhakemeye kalkışmasına; yalan ve hatalarının hepsini medeniyet âlemine hakikat şeklinde göstermekte başarılı olabilmesine gerçekten hayret edilir. Sahanın uzmanlarınca edebiyat ile Arapçanın paralellik teşkil ettiğini mümkün görenler vardır fakat dilin aslında olan açıklık, diğer dillerden Arapçaya yeni kelimeler aktarma tarzındaki kolaylık yoluyla; eski Yunancadan başka, ilmî eserler telif etmek için Arapçaya yaklaşacak hiçbir lisan olmadığını itiraf ederler. Arapçada ilahiyatla ilgili çalışmaların en güzel ve ilme dair teliflerin en açık eserlerden olduğunu, Arapçayı sağlam bilen bir adama sorsaydı Bay Renan dahi pek kolay öğrenirdi.