LÖGÖN KASIMBEKOV
İNSAN VE ESER
1984 yılında İskenderun’da dünyaya gelen Samet AZAP, ilk orta ve lise öğrenimini İskenderun’da tamamladı. 2003 yılında girdiği Karadeniz Teknik Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı bölümünden 2007 yılında mezun oldu.
2007 yılında kazandığı Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eski Türk Edebiyatı Anabilim dalı yüksek lisans programını “Koyunoğlu Müzesi kütüphanesindeki 11452 numaralı Şiir Mecmuası (İnceleme-Metin)” başlıklı tezle 2010 yılında tamamladı. 2007-2011 yılları arasında Milli eğitime Bağlı liselerde Türkçe ve Türk Dili ve Edebiyatı öğretmeni olarak Konya ve Bursa’da görev yapan Azap, 2011 yılında Ardahan Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları bölümünde Araştırma Görevlisi olarak çalışmaya başladı.
2011 yılında başladığı Ardahan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları doktora programını, 2015 yılında “Tölögön Kasımbekov İnsan ve Eser” adlı çalışma ile tamamladı. Aynı yıl Ardahan Üniversitesi İnsani Bilimler ve Edebiyat Fakültesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyat Fakültesi’ne Yrd. Doç. Dr. Olarak atandı.
2010-2011 eğitim öğretim bahar döneminde Mevlana Değişim Programı ile 6 ay süreyle Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi’nde görev yaptı ve burada yapmış olduğu çalışmalar neticesinde, Tanrı Dağından Sesler adlı Kırgız yazarlarla yapmış olduğu söyleşilerden oluşan bir kitap yayımladı. Prof. Dr. Orhan Söylemez ve Azamat Toktosunov ile birlikte çevirisini yaptıkları Roza Aytmatova Tarihin Ak Sayfaları başlıklı basılı kitabı vardır. Halen Ardahan Üniversitesi Çağdaş Türk Lehçeleri ve Edebiyatları bölümünde Yrd. Doç. Dr. Olarak çalışan Samet AZAP’ın Prof. Dr. Orhan Söylemez ile birlikte hazırladıkları Türk Dünyası Edebiyatları Hikâye Çözümlemeleri kitabı 2016 yılında yayımlanmıştır. Bu kitaplar dışında Türk dünyası edebiyatları alanında ulusal ve uluslar arası dergilelerde yayımlanan bir çok makalesi bulunmaktadır.
Genç yaşta fani dünyayı terk eden arkadaşım, kahramanım,
KISALTMALAR
A.: Anne
A.g.e. : Adı geçen eser
B. : Baskın
Çev. : Çeviren
ÇY. : Çilmayra’nın Yakasında
D1. : Diriliş 1
D2. : Diriliş 2
DA. : Dostum Anlasın
G. : Gayret
GV. : Gece Vakası
H.İOİ. : Hikayeler, İnsan Olmak İstiyorum
H.KB. : Kavganın Başlaması
H.M. : Hikayeler, Memleket
H.Y. : Hikayeler, Yetim
K. : Keder
KB. : Kavganın Başlaması
KI. : Kırgın
KK1. : Kırılan Kılıç 1 (Han Sarayı)
KK2. : Kırılan Kılıç 2 (İsyan)
MVB. : Mutluluk Veren Bölge
ON. : Olgun Nesil
TDK. : Türk Dil Kurumu
TYD. : Taşa Yazılan Damga
YO. : Yılkıcının Oğlu
TÖLÖGÖN KASIMBEKOV
“Yüzyıllarca yaşayan Kırgız adını, kılıç ile dağlara yazdım…”
ÖNSÖZ
İnsanoğlunun varoluş serüveninde kendi olma edimini gerçekleştirdiği tinsel oluşum alanı olan sanat, bireyi ontolojik olarak yeniden kurarak hiçlik boyutundan değerler dünyasına ulaştırarak çağlar arası bir seslenişi görünür kılar. Tölögön Kasımbekov da nesneleşen dünyada kendi oluşunu gerçekleştirmiş, geçmişi şimdileştirerek milletinin, dehlizlerde unutulmaya yüz tutan sesine kulak vermiş, milli bilinci uyanık tutmaya çalışmıştır. Kırgız tarihi romanının önemli eserlerinden olan Kırılan Kılıç romanını tarihte yaşamış gerçek kahramanlardan oluşturan Kasımbekov, aydın bir bilinçle devrin kırılma anlarını şimdileştirmiş, kendilik değerlerinden uzaklaşan halkı ve sömürge güçlerinin kirli oyunlarını tüm gerçekliğiyle anlatmıştır. Kırılan Kılıç’tan sonra yazdığı Diriliş romanıyla artık tarihsel romancılıkta bir zirve kabul edilmeye başlanan yazar, Baskın ve Kırgın romanlarıyla kendi oluş/unu gerçekleştirmiştir. Romanlarını oluştururken canlı şahitlerden, tarihi arşiv belgelerinden, mektuplardan, resmi yazışmalardan yararlanması onun milli tarihine olan bağlılığını ve bir romancı titizliğinin göstergesidir.
Kasımbekov, romanları yanında öyküleriyle de ses getirmiş, küçük yaşta yetim kalmasının sonucu yaşadığı ruhsal çalkantıyı öyküleriyle anlatmıştır. Kasımbekov, öykülerinde daha çok realist bakış açısıyla olayları kurgularken, memleketinden, annesinden, çevresinden canlı tipler seçerek gerçek hayatın acımasızlığı, adalet, dürüstlük, aşk gibi sosyal meseleler üzerinde durmuştur.
Tölögön Kasımbekov’un belki de en büyük şansızlığı Cengiz Aytmatov ile aynı zamanda yaşamış olmasıdır. Eserleriyle evrenseli yakalayan Cengiz Aytmatov’un ardında kalması onun talihsizliğidir. Ancak romanları ve öyküleri incelendiğinde Kırgız edebiyatının sayılı yazarları arasında yer aldığı görülür. Eserlerini Rusça yazan Aymatov’un evrenseli yakalaması daha kolay olurken, eserlerini Kırgız Türkçesiyle yazan Kasımbekov’un dünya edebiyatında adının o kadar duyulmaması normal karşılanabilir. Ancak özellikle tarihsel romanlarını bir kuyumcu titizliğiyle işleyerek oluşturması, onun yazarlık yeteneğini ve kaleminin gücünü gösterir.
Dört ana bölümden oluşan çalışma, yapısal ve izleksel olarak oluşturuldu. Birinci bölüm yazarın hayatı, sanatı ve eserlerine ayrıldı. Bu bölüm yazarın; doğumu, çocukluğu, gençliği ve ailesi hakkında bilgilerin yanında siyasi ve edebi hayatı hakkında malumatlara ayrıldıktan sonra, yazarın eserleri hakkında bilgiler verilerek tamamlandı.
Yazarın öyküleri “yapı ve izlek” başlığı etrafında İkinci Bölüm’de incelendi. Öykülerde; anlatıcı ve bakış açısı, zaman, mekân, kişiler dünyası gibi unsurlar yanında öne çıkan izlekler tespit edilip yorumlandı. Yazarın külliyatına aldığı dört öyküsü dışında dergilerde tespit edilen oluşum döneminde kaleme aldığı on bir öyküsü de tek başlık altında incelendi.
Üçüncü Bölüm’de yazarın beş romanı incelendi. Bu romanların incelenmesinde de “yapı ve izlek” yöntemi kullanıldı. Söz konusu romanların incelenmesi sırasında eserlerin basım tarihi sırası değil, nehir roman tarzında birbirinin devamı şeklinde yazıldıkları için anlattıkları tarihsel dönem aralığı esas alındı. İnceleme sırası ve anlattıkları tarihi aralık; Kırılan Kılıç (1865-1876), Baskın (1859-1898), Kırgın (1905-1917), Diriliş (1917-1924) şeklindedir. Bu dört romanın dışında kalan Olgun Nesil romanı konu ve içerik bakımdan farklı olduğu için en son incelendi.
Çalışmanın dördüncü ve son bölümünde ise, yazarın öykülerinde ve romanlarında kullandığı üslup özellikleri üzerinde durularak, yazarın ortak kullandığı anlatım teknikleri, anlatım yöntemleri ve anlatım izlencesi/söz