пасда дарё торайган жойга етиб келишди-да, сувдан кўз узмай, сабр билан ўлжаларини кута бошлашди.
– Бердиқулжон, – деб қолди Самад хушомадомуз оҳангда, – анави аблаҳни бопладингиз лекин. Бир яйрадим, бир яйрадим.
Бердиқул бепарво қўл силтади:
– Гапирманг. Бу бошланиши ҳали. У билан ўзимнинг алоҳида ҳисоб-китобим бор.
Ногоҳ Қаҳҳор қичқириб юборди:
– Ана! Ана!
Дарҳақиқат, ой ёғдусида дарё сатҳида оҳиста оқиб келаётган қайиқ кўзга ташланди.
Бердиқул Қаҳҳорга қаради. Бунинг маъносини тушунган Қаҳҳор дарҳол ўзини оқлашга тушди:
– Мен сузишни билмайман. Чўкиб кетаман!
Бердиқул нигоҳини Самадга тикди. Самад ҳам ўзини олиб қочишга уриниб кўрди:
– Хайр қилсанг бутун қил, деганлар, Бердиқулжон. Бу ёғиниям ўзингиз тўғрилаб берасиз-да, а?
Бердиқул унга ўқрайиб қаради:
– Балиғингизни бозорга опчиқиб сотиб, пулиниям опкелиб беришим керакдир балки? Бўлди, тушинг!
Ноилож қолган Самад ечина бошлади:
– Нима бўлса Самад, Самад! Ўлмаган жоним!
– Мендан битта яримта! – таклифини айтди Қаҳҳор.
Самад хурсанд бўлиб кетди:
– Бу бошқа гап!
Самад ўзини сувга ташлади, уҳ-уҳлаганча пишқириб сузиб бориб, қайиққа чиқиб олди. Кейин қалт-қалт титраган ҳолида бир амаллаб эшкак эшиб, яқин келди. Бердиқул билан Қаҳҳор қайиқни қирғоққа тортиб олишди. Қайиқда балиқлар ҳам, тўр ҳам, Тоҳирнинг қайиғидан олинган эшкаклар ҳам бус-бутун турарди.
Шоша-пиша кийинаётган Самад Қаҳҳорга буюрди:
– Қопларни опке!
Энди машинага қараб югурмоқчи бўлаётган Қаҳҳор дарёга кўз ташладию:
– Анавини қаранглар! – дея бақириб юборди.
Бердиқул билан Самад шу томонга қарашди. Сувда оғзи боғланган қоп оқиб келарди.
Самад ҳайрон бўлди:
– Чўкмапти.
– Ичи тўла пул бўлса-я! – ширин тамшанди Қаҳҳор.
– Пул бўлса чўккан бўларди, каллаварам! – шеригини жеркиб ташлади Самад.
Ўз тахмини ўзига маъқул туюлиб кетган Қаҳҳор бўш келмади:
– Салафанга солинган бўлса-чи?
Бу сафар Самад иккиланиб қолди.
– Нима бўлсаям қизиқ… – иягини қашлади Бердиқул ва Самадга маънодор қаради.
Энди кийиниб бўлган Самад тўнғиллай-тўнғиллай ечина бошлади:
– Нима бўлса Самад, Самад! Бу дунёда мендан бошқа одам йўқдай.
– Мендан яна битта яримта! – ҳаяжонланиб хитоб қилди Қаҳҳор.
Самад дарҳол мулойим тортиб, рози бўлди:
– Майли, қўймадиларинг-қўймадиларинг-да.
Самад сузиб бориб, суриб келган қопни Бердиқул билан Қаҳҳор қирғоққа тортиб олиб чиқишди.
Қаҳҳор ҳансираб қолди:
– Оғир экан. Ишқилиб, овора бўлганимизга яраша нарса бўлсин-да.
Бердиқул ерда ётган қоп шаклига қараб қолди:
– Менимча, бу одам.
Самад кийинаётган жойида таққа тўхтади:
– А?
– Тўғрироғи, мурда, – мулоҳазасини давом эттирди Бердиқул. – Қаранглар, мана боши, мана гавдаси, мана оёқлари.
Қаҳҳор