Мартин Грабманн

История схоластического метода. Второй том: По печатным и непечатным источникам


Скачать книгу

J. de Grhellinck, Les ceuvres de Jean de Damas en occident au XIIe siecle, in Revue des questions historiques LXXXVIII 149—160; Ders., Les citations de Jean Damascene chez Gandulphe de Bologne et Pierre Lombard, in Bulletin de litt, ecctes. 1910, 278—285.

      220

      Петрус Ломбард выражает аналогичное мнение в Seat. I, diet. 19, c. 9.

      221

      Hurter, Nomenciator II 184.

      222

      Eine Geschichte der christl. Mystik, in den Histor.-polit. Bl. LXXV (1875) 781 ff; примечания Денифля в его издании немецких сочинений Генриха Зейзе; латинские сочинения Мейстера Экхарта и основные взгляды его учения, в Archiv für Literaturund Kunstgeschichte des Mittelalters II 417—615. Ср. M. Grabmann, P. HeinrichDenifle 0. P. Eine Würdigung seiner Forschungsarbeit, Mainz 1905, 6—14; R. M. Martin, Heinrich Seuze Denifle en de Duitsche christelijke mystieck, in De Katholieck 1907, 271—285. О созвучии схоластики и мистицизма см. также Hettinger, De theologiae mysticae et scholasticae connubio (1882); E. Michael, Geschichte des deutschen Volkes vom 13. Jahrh. bis zum Ausgang des Mittelalters III 129 ff; E. Krebs, Meister Dietrich, Münster 1906, 126 ff; K. Bihlmeyer, Die deutschen Schriften Heinrich Seuses 147 ff; J. Zahn, Einführung in die christliche Mystik, Paderborn 1908, 60 ff; A. Harnack, Lehrbuch der Dogmengeschichte III4 356 ff.

      223

      S. theol. 2, 2, q. 180, a. 1. Ср. также Thomas a Vallgornera, Mystica Theologia D. Thomae, ed. Berthier, Augustae Taur. 1890, t. I, q. 1, a. 1. Здесь, с. 5, взгляд св. Фомы резюмируется в следующем определении мистического богословия: «Theologia mystica est contemplatio perfectissima et altissima Dei et fruitivus ac suavissimus amor ipsius intime possessi».

      224

      Heinrich Seuse’s German Writings, Stuttgart 1907, 149.

      225

      A. Харнак (Lehrbuch der Dogmengeschichte III 342) справедливо подчеркивает влияние Августина на Бернарда Клервоского: «Бернард – религиозный гений XII века, а значит, и лидер эпохи. Прежде всего, именно в нем вновь ожило августиновское созерцание. Не будет лишним утверждать, что он – Августин или, скорее, Амвросий, возрожденный, что он полностью учился у великого африканца и перенял от него основы своих благочестивых созерцаний…. Действительно, даже язык в значительной степени зависит от языка конфессий». Ср. также Georg Misch, Geschichte der Autobiographie I, Leipzig 1907, 436 ff. J. Mausbach (Die Ethik des hl. Augustinus I, Freiburg i.Br. 1909, 436 ff) замечает об Августине: «Его набожность, его тающая любовь к Богу стала элементом всей христианской набожности и мистицизма».

      226

      Einleitung in die Mystik 96.

      227

      Ср. Mausbach, Die Ethik des hl. Augustinus II. 355 ff; Grab mann, Geschichte der scholastischen Methode I 129.

      228

      Ср. также Grab mann, Die philosophische und theologische Erkenntnislehre des Kardinals Matthäus von Aquasparta, Vienna 1906, 141—160.

      229

      Следует помнить, например, что философия истории из работы Августина «De civitate Deitt» продолжала жить среди средневековых мистиков и авторов, близких к мистическим кругам. Ср. Schmidlin, Die geschichtsphilosophische und kirchenpolitische Weltanschauung Ottos von Freising, Freiburg i. Br. 1906; P. Augustin Steiger, Der hl. Bernhard von Clairvaux. Его суждения о состоянии времени. Его историко-философские и церковно-политические взгляды, Брунн 1908.

      230

      Ср. конкретно о значении воображения B. Erdmann, Die Funktionen der Phantasie im wissenschaftlichen Denken, in Deutsche Rundschau XXXIV (1907) 346 ff.

      231

      Wetzer and Weites Kirchenlexikon X 1367 ff. Herzogs ßealEnzyklopädie XVII 229—243. Rocholl, Rupert von Deutz, Gütersloh 1886. J. Bach, Dogmengeschichte des Mittelalters II 243 ff. Hauck, Kirchengeschichte Deutschlands IV 416 ff. Hurter, Nomenciator II 25 ff. В своем Lehrbuch der Dogmengeschichte А. Харнак упоминает Руперта фон Дойца только в одном месте в примечании (III 386 A. 1), где он приписывает ему своеобразную спиритуалистическую доктрину консубстанциации. Ср. также Doyen, Die Eucharistielehre Ruperts von Deutz, Metz 1889; Denifle, Luther und Luthertum I 618; Cauchie, Rupert de Saint-Laurent ou de Deutz, in Biographie nationale, publie’e par l’Academie royale de Belgique XX (1909) 426—458.

      232

      Ср. C. v. Schäzler, Die Lehre von der Wirksamkeit der Sakramente ex opere operato in ihrer Entwicklung innerhalb der Scholastik, Munich 1860, 45—58.

      233

      L. Ianssens, Tractatus de Deo trino, Friburgi 1900, 847 ff.

      234

      Ср. Scheeben, Dogmatik I 425.

      235

      Hauck op. cit. IV 416.

      236

      «Qui magno feruntur pelago pavidi nautae, placidam sibi auram imprecati, fixa coelo sidera respiciunt terraque amissa tenent coelum, sedentesque ad clavum sideribus currunt. Erratica vero sidera sequi fugiunt, ne aut syrtes naufragosas incidant aut in regiones ignotas devecti portus optatos numquam attmgant. Idem nobis, qui Scripturae huius Evangelii profundum ingressi sumus, agendum est. Primo placidius nobi