үлэ тиһигэ тэриллиэхтээх. Уонча сыллааҕыта итинник барылы ааптары кытта оҥорон, бэл, өрөспүүбүлүкэ салалтатыгар тиэрдэ сылдьыбыттаахпыт. «Картотека» түмүллүүтэ, наарданыыта, бэйэтэ үнүстүтүүт салаатын үлэтигэр тэҥнээҕин быһааран. Онно ханнык да харда этии киирбэтэҕэ. Дьолго, Багдарыын Сүлбэ олоҕун эрэллээх аргыһа Варвара Михайловна быыстала суох көмөлөһөр буолан, бу «Картотека» силигин ситэн турар.
Дьэ ити судаарыстыбалыы сыһыан диэн этиибин чиҥэтэрдии биир холобуру аҕалабын. Үйэ чиэппэрин анараа өттүгэр Нью-Йорка АХШ биллиилээх музыковеда Оуэн Латтимор диэн киһини көрсүбүтүм. Кини Аан дойдуну кэрийэ сылдьан, норуоттар үҥкүүлэрин видеоҕа устубутун дьиэтигэр түмэн туруорар этэ. Ол саҕана кини ити баайын араҥаччылааччы, чинчийээччи быһыытынан тутан олороро. АХШ салалтата О. Латтимор ити кэллиэксийэтин икки аҥаар мөлүйүөн дуолларга атыылаһан ылбыт. Оттон бэйэтигэр көрөөччү-харайааччы быһыытынан хамнас анаабыттар.
Дьэ, тэҥнээн көрүҥ, Багдарыын Сүлбэ «Картотекатын» судаарыстыбаттан ханнык да көмөтө суох оҥорбута, хамнаһа-тойо суох. Ол эрээри судаарыстыбаҕа олус туһалааҕа, ордук чинчийэр үлэҕэ, көстөн турар. Хайа да өттүнэн табыгастаах буоларын туһугар «Картотеканы» судаарыстыба, О. Латтимор киэнин курдук, атыылаһан ылыахтаах уонна араас таһымнаах чинчийэр үлэни тигинэччи тэрийиэхтээх. Оччоҕо Багдарыын Сүлбэ бэйэтэ да астына, салгыы көмөлөһө олоруох этэ.
Оттон «Картотеканы» билиҥҥи ирдэбилинэн аҥаардас сааһылаан туруорарга 150-ча кв. миэтэрэ иэннээх дьиэ сөп буолуо. Онно эбии чинчийээччилэри (үс-түөрт киһини) олохтуурга эмиэ кэбиниэт наада. Оччоҕо бэйэтэ чөкө үнүстүтүүт курдук үлэлиир тэрилтэ буола түһүөх этэ.
«Картотека» судаарыстыба бас билиитэ буоллаҕына, туох ханнык иннинэ, билигин өрөспүүбүлүкэ былаһын тухары түҥ-таҥ, тиэрэ-маары суруллубут сирдэр сахалыы ааттарын чөлүгэр түһэрэр үлэ саҕаланыахтаах. Ол сааһыланнаҕына, сурукка-бичиккэ сир-дойду дьиҥнээх аата-суола чуолкайданан, үйэ-саас тухары олоҕун, туойун булуох этэ. Оччоҕо эрэ кэлэр көлүөнэ саха дьоно биһигини үтүө тылынан ахтыаҕын өйдүөх кэриҥнээхпит. Биир уһулуччу суолталаах хайысха – сир-дойду сахалыы аатын хаартаҕа, аатыласка сөпкө суруйуу үлэтэ. Биллэрин курдук, тылга толоос сыһыан бүрүүкээбит кэмигэр (ХХ үйэ ортото) хаартаҕа суруллар «сир аатын атын омук (холобур нуучча) киһитин тыла өҕүллэр гына бэриллиэхтээх» диэн бириинсибинэн салайтаран Чурапчыны – Чурапча, Кэбээйини – Кобяй, Намы – Намцы, Сылгы Ыытары – Сылгы Ытар, Кэбэргэнэни – Куберганя, Таҥнарыны – Тангнары, Бэрдьигэстээҕи – Бердигестях, Суоланы – Сола уо.д.а. диэн хаартаҕа, аатыласка бэлиэтээбиттэрэ билигин көммөт гына Аан дойду устун тарҕанна. Ону көннөрөр дэбигис кыаллыбата да буолуо. Барыта суутунан-сокуонунан күрүөһүлэнэн турар. Сир аатын биир эмэ исхиэмэҕэ да көннөрөөрү гыннаххына, хас эмэ күрүөлээх көҥүллэтиини ситистэххинэ эрэ ситиһэҕин. Олус уустук.
Ол иһин, Саха сиригэр саха дьонун наадатын, кыһалҕатын, үлэтин-хамнаһын, билиитин-көрүүтүн кытта быһаччы ситимнээх сахалыы тылынан