— przywodca oddzialu wolnych Kozakow lub herszt bandy rozbojnikow.
622
szlachcic chodaczkowy — ubogi szlachcic.
623
inkaust (daw.) — atrament.
624
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
625
nahaj — bicz, szpicruta.
626
palcat — kij bojowy, bron cwiczebna do nauki szermierki.
627
dziryt — rodzaj wloczni.
628
masztalerz — stajenny.
629
cekhauz (z niem. Zeughaus) — arsenal, zbrojownia.
630
nadziak — bron o ksztalcie zaostrzonego mlotka, sluzaca w bitwie do rozbijania zbroi przeciwnika.
631
driakiew — roslina zielna.
632
pacholik a. pacholek — sluzacy, pomocnik.
633
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
634
Czehryn a. Czehryn (ukr. Czyhyryn) — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone nad Tasmina, doplywem srodkowego Dniepru, jedna z najdalej wysunietych twierdz Rzeczypospolitej.
635
obiecnie — dzis popr. forma 3 os. lp cz.przysz.: obieca.
636
woloszynek — kon woloski a. walach, kon kastrowany.
637
dyferencja (z lac. differo: odsuwam, odkladam) — tu: dlug.
638
terlica — stelaz siodla.
639
Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowan Polakow z Chmielnickim.
640
barwa — mundur.
641
cwierc — kwartal, okres trzech miesiecy.
642
Loboda, Fedir (zm. 1666) — dowodca pulku perejaslawskiego w latach 1648–1653, sedzia generalny starszyzny kozackiej, po bitwie pod Konotopem (1659) pojmany przez Rosjan, zmarl w Rosji na zeslaniu.
643
semen (daw.) — Kozak na czyjejs sluzbie, zbrojny sluzacy.
644
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
645
ruski brzeg — prawy brzeg Dniepru nazywano ruskim, lewy tatarskim. [przypis autorski]
646
holysz (z ukr.) — golec, biedak.
647
Zadnieprze — Lewobrzezna Ukraina, tereny na wschod od Dniepru, gdzie polozone sa np. Poltawa i Lubnie.
648
futor a. chutor — pojedyncze gospodarstwo, oddalone od wsi; przysiolek.
649
zenie (z ukr.) — gna.
650
lubo (starop.) — chociaz.
651
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
652
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
653
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
654
poczet — orszak, druzyna, sludzy, towarzyszacy panu w podrozach.
655
Zaporozec — Kozak z Zaporoza.
656
woskoboj a. woskobojnik (daw.) — czlowiek zajmujacy sie obrobka wosku pszczelego, uzywanego do produkcji swiec.
657
rybitwa (starop.) — rybak.
658
zbrojno — dzis popr.: zbrojnie.
659
molojec (ukr.) — mlody, dzielny mezczyzna, zuch; tu: Kozak.
660
krucy — dzis oppr. forma M. lm: kruki.
661
na Lachiw (daw. ukr.) — na Polakow.
662
Woloszczyzna — panstwo na terenach dzisiejszej pld. Rumunii, rzadzone przez hospodara i zalezne od Imperium Osmanskiego.
663
na borg (ukr.) — na kredyt.
664
ne na to, szczo je, ale na to, szczo bude (ukr.) — nie za to, co jest, ale za to, co bedzie.
665
Nizowcy — wolni Kozacy z Nizu, tj. z Zaporoza.
666
Sicz Zaporoska — wedrowna stolica Kozakow Zaporoskich, oboz warowny na jednej z wysp dolnego Dniepru.
667
grodowi — tu: zaloga zamku, zbrojni, Kozacy.
668
Czerkasy — miasto na prawym brzegu srodkowego Dniepru, polozone ok. 200 km na pld. wschod od Kijowa.
669
Boguslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, polozone ok. 100 km na poludnie od Kijowa, nad rzeka Ros.
670
Korsun (dzis ukr.: Korsun-Szewczenkiwskij) — miasto na srodkowej Ukrainie nad rzeka Ros, w sredniowieczu zamek wladcow kijowskich, w XVII w. rezydencja Wisniowieckich; w bitwie pod Korsuniem (1648) Kozacy Chmielnickiego wraz z Tatarami zwyciezyli wojska polskie.
671
z pogany — dzis popr. forma N. lm: z poganami.
672
molojec (ukr.) — mlody, dzielny mezczyzna, zuch; tu: Kozak.
673
Lachy (z ukr.) — tak nazywali Polakow wschodni sasiedzi.
674
Lubnie — miasto na Poltawszczyznie, na sr.-wsch. Ukrainie, rezydencja ksiazat Wisniowieckich.
675
pan krakowski — Mikolaj Potocki, zwany Niedzwiedzia Lapa, herbu Pilawa (ok. 1593–1651), kasztelan krakowski, hetman wielki koronny w latach 1646–1651.
676
Kalinowski, Marcin herbu Kalinowa (1605–1652) — hetman polny koronny, wojewoda czernihowski, zginal w bitwie pod Batohem (1652).
677
Loboda, Fedir (zm. 1666) — dowodca pulku perejaslawskiego w latach 1648–1653, sedzia generalny starszyzny kozackiej, po bitwie pod Konotopem (1659) pojmany przez Rosjan, zmarl w Rosji na zeslaniu.
678
Perejaslaw — miasto na srodkowej Ukrainie, niedaleko Kijowa, w XVII w. osrodek kozacki; w 1630 oblegane bez skutku przez polskiego hetmana Koniecpolskiego, w 1649 miejsce rokowan Polakow z Chmielnickim.
679
palanka a. polanka — oboz kozacki.
680
hetman