Гарэцкі Максім

У чым яго крыўда?


Скачать книгу

зменшыць прыкрую пакуту, ён нарэшце парушае нуднае маўчанне:

      – Не хацелі мяне малога нікуды пускаць, вось я і адзвычаіўся.

      Тады крыўдзіцца бацька. Ён нават узнімае галаву.

      – Хто цябе не пускаў? Як пачаў вучыцца, калі хацеў – гуляў…

      – Не хачу я з вамі спрачацца. Вось падушку ўзялі б сабе пад галаву.

      – Я падам! – падлівае ласкі матка.

      – На печ падушку?! Хм!.. – чмыхае бацька. – Каб яна тут упылілася, ці што?

      Ён папраўляе пад галавою свой армячок і кажа сыну з наўмыснай бесклапотнасцю:

      – Э, што там куды хадзіць і ездзіць! Як сабе ведаеш. Во, дзякуй табе, што сядзіш з намі старымі. Прачытай-ка ты хоць нам… Што ты там такое чытаеш?

      – Гэта вам будзе нецікава слухаць.

      – Чаму нецікава? Што там такое? – не маўчыць бацька.

      – Ну, песні розныя, наскія, запісаныя ад народу вучонымі людзьмі.

      – Дык нашто гэта яны запісвалі? – дзівіцца матка і просіць: – Прачытай-ка ж нам іх, Лявонічка!

      Лявон ведае, што просяць яны так сабе, абы наладзіць з ім нейкую духовую сувязь і разагнаць яго невясёлыя думкі. І ён чытае, нудна і нецікаўна, пару-другую жніўных песень. Бацька спачатку слухае, ды зараз галава яго сцішаецца на армячку ў дрымотным супакоі. Матка ж баіцца і руку перамяніць, а калі чытаннік азірнуўся, яна сумысля падпіраецца другою рукою, каб паказаць, што не заснула, слухае! І з далікатнасці, як думае Лявон, яна гаворыць:

      – А сыночак мой! Гэта ж і ў нас іх пяюць. Глядзі, га! Вось жа нехта не паленаваўся, аддрукаваў у кніжцы. Схадзі, Лявонічка, прачытай іх дзядзіне. І я пайду з табою, калі адзін не хочаш, – хапаючыся, дадае яна.

      – Не пайду.

      – Чаму? Сходзім.

      – Сяння ўжо позна…

      – Ну во: не пайду і не пайду. Сядзіш цалюткі дзень у хаце.

      Сказаўшы так, матка ўжо безуважна маўчыць. І бацька даўно маўчыць, бо спіць.

      Лявон моўчкі лістае кнігу – і гастрэй пакутуе, калі таксама безуважна шумяць лісты паперы.

      – А можа, і праўда – схадзіць? – раптам аклікае ён матку.

      – Як сабе хочаш, сынок, – ухільна кажа яна, змораная дрымотаю.

      – Не, сяння ўжо позна, – ізноў раздумаўся ён сам.

      …Цемнавата, сцюдзенавата і ціха ў хаце.

      – Зараз, мусіць, будуць расходзіцца з вечарушак, – кажа сонная матка, яшчэ раз перамяняючы руку, а не кладучыся, каб не разаспацца.

      IV. У Цёмналессі дзве лазні: адна старая – усіхная…

      Ад зямлі адарваўся і неба не дастаў…

Народная прыказка

      У Цёмналессі дзве лазні: адна старая – усіхная, а другую, новую, паставіў сабе гаспадар, які робіць сані, каткі, гне дугі, і свая лазня патрэбна яму скрозь усю зіму сушыць дрэва. Мыюцца цёмналесцы зазвычай у сваёй старой супольнай лазні.

      Хто не толькі ніколі не мыўся ў старой цёмналескай лазні, але нават ні разу нічога такога і не бачыў, хто наогул думае, што ў Цёмналессі – гэта яму і як у Вільні або ў Менску: калі заманулася, тады і пайшоў у лазню, – дык той, пэўна ж, не зразумее, чаму Лявон цэлы дзень не мог надумацца